Klasztor Karmelitów w Lizbonie jest współcześnie ogromnym pomnikiem, memoriałem, który stanowi zniszczony w wyniku trzęsień ziemi średniowieczny zespół sakralny. Pomimo, że nie pełni swojej typowej funkcji w miejskiej przestrzeni, uchodzi za ważny element na turystycznej mapie stolicy Portugalii. Klasztor mieści w swoich murach muzea – archeologiczne i gwardii narodowej.
Spis treści
Historia budowy klasztoru
Konwent został ufundowany przez najbardziej znanego portugalskiego rycerza Nuno Álvaresa Pereirę w 1389 roku, który otrzymał fortunę i przywileje po bohaterskiej walce w bitwie pod Aljubarrotą. Bitwa rozegrała się 14 sierpnia 1385 między roszczącym sobie prawo do portugalskiej korony kastylijskim władcą Janem I, a obrońcami skupionymi wokół jego portugalskiego imiennika, Jana I Aviza. Bitwa zakończyła się zwycięstwem Portugalii i ostatecznie rozdzieliła oba państwa – Kastylię i Portugalię. Nuno Pereira zyskał natomiast bogactwo i sławę, a po dziś dzień cześć oddawana jest mu na wielu pomnikach m.in. we wspomnianej Batalhie czy na łuku triumfalnym na praça do Comércio.
Do powstającej w Lizbonie świątyni oddelegowano zakon karmelitański. Po dwudziestu latach ukończono prezbiterium oraz absydę kościoła, umożliwiając odprawienie czynności liturgicznych. Do roku 1423 dormitoria zakonne zostały postawione co pozwoliło braciom z południowego regionu Moura zamieszkać w budynku. Wśród nowicjuszy znalazł się odważny żołnierz – pierwszy mecenas klasztoru. W połowie XVI wieku klasztor liczył 70 duchownych, a także 10 służących, płacących czynsz za ziemię w wysokości około 2500 cruzados rocznie. Kres świetności klasztoru położyło monstrualne trzęsienie ziemi w niedzielny poranek 1 listopada 1755 roku. Zginęło wówczas kilkadziesiąt tysięcy ludzi, a zniszczenia objęły ponad 85% powierzchni miasta, trawiąc budynki, przechowywane dzieła sztuki, księgi i inne dobra kulturalne.
Klasztor karmelitów jest mocno obleganym zabytkiem. Na niego jak i przyległą windę Santa Justa warto wybrać się jeszcze przed południem
Choć w wielu przekazach z obiektem wiąże się historia o mądrym królu, który chciał pokazać zniszczenia klasztoru przyszłym pokoleniom, powód zatrzymania odbudowy jest bardziej prozaiczny. W 1834 roku nastąpiło rozwiązanie bractw klasztornych, wtedy też klasztor przeszedł pod opiekę wojska. Zdecydowano się na odbudowę części budynków klasztornych, jednak nie odrestaurowano kościoła ze względu na zbyt wysokie koszty. XVIII wiek przyniósł Portugalii ostateczną utratę pozycji na morzach i rozpoczął trwający właściwie do dziś kryzys finansowy.
Dokładnie trzydzieści lat później budynek został przekazany stowarzyszeniu archeologów. Historia muzeum rozpoczyna się w 1864 roku, kiedy to zostało powołane dzięki staraniom Joaquima Possidónio Narciso da Silva. Cel jaki przyświecał fundatorom był następujący: ocalić od zapomnienia dziedzictwo kulturalne, religijne poddawanych kasacji klasztorów i opactw. Sprawę przyspieszyły grabieże wojsk francuskich na początku stulecia osłabiające morale narodowe Portugalczyków.
Detale architektoniczne
Klasztor i przyległy kościół powstawały 35 lat w prostym, surowym stylu gotyckim typowym dla zgromadzeń zakonnych. Imponującą po dziś dzień bryła świątyni przypomina odrobinę klasztor Batalha wzniesiony w podobnym okresie.
Tuż przy klasztorze znajduje się niewielki plac z leżakami i restauracja. Bardzo często odbywają się tam koncerty na żywo, tak bywa za dnia…
A tak wieczorem 😉
Kompleks sakralny zaprojektowało troje braci, konstruktorów: Alfonso Anes, Goncalo Anes i Rodrigo Anes na planie krzyża łacińskiego. W fasadzie zwraca uwagę portal z kilkoma kapitelami, archiwoltami ozdobionymi motywami roślinnymi i antropomorficznymi, nad którymi króluje rozeta. Południowa strona jest wzmocniona pięcioma przyporami, dodanymi w 1399 roku. Pierwotny konwent i jego infrastruktura znajdują się po prawej stronie czoła zabytku, a zostały przebudowane w stylu neogotyckim na początku XX wieku.
Wnętrze kościoła stanowi pierwsza, główna nawa z trzema bocznymi, absydą, prezbiterium i czterema peryferyjnymi kaplicami. Kamienny, marmurowo wykończony dach nad zabytkiem zawalił się po trzęsieniu ziemi i nigdy nie został odbudowany. Przetrwały jedynie spiczaste łuki między filarami.
Muzea w Klasztorze Karmelitów w Lizbonie
Byłe opactwo karmelitańskie mieści w sobie dwa, duże muzea. Pierwsze jest stosunkowo młode, gdyż zostało otwarte w 2014 roku. Drugie swoje powstanie podczas dziewiętnastego stulecia zawdzięcza Związkowi Portugalskich Archeologów.
Muzeum Gwardii Narodowej
Jedno z najnowszych muzeów na terenie Lizbony powstało w 103 rocznicę powołania formacji porządkowej, a także militarnej o nazwie Guarda Nacional Republicana (GNR). Instytucja sukcesywnie powiększa swoją kolekcję i powierzchnię wystawienniczą.
Na kilkuset metrach kwadratowych można zobaczyć eksponaty z całej historii służby. Zgromadzono liczne egzemplarze wyposażenia pierwszych oddziałów Gwardii, broń zarówno białą jak i palną, sztandary, chorągwie, proporce, a także archiwalne fotografie i przedmioty związane z powstaniem pierwszych jednostek Guarda da Polícia. Położenie w kompleksie klasztornym pozwoliło włodarzom miejsca na pokazanie pomieszczeń uprzednio objętych klauzurą. Turyści mogą wstąpić do sali w której podczas puczu ukrył się Marcelo Caetano, następca Salazara i dyktator, kaplicę Nossa Senhora do Carmo i piękny taras widokowy z panoramą na dzielnicę Baixa.
Muzeum Gwardii Narodowej – zwiedzanie
Wstęp do Muzeum Gwardii Narodowej jest bezpłatny. Zwiedzanie muzeum zajmuje zazwyczaj około pół godziny. Odpowiadając na najczęstsze pytanie – tak, można zrobić sobie zdjęcie ze stojącym przez wejściem gwardzistą. 😉
Muzeum Carmo
Zwiedzając muzeum na samym początku trafiamy do ogołoconego z dachu prezbiterium, w którym po dziś dzień zachowały się kolumny i łuki niegdyś podtrzymujące konstrukcję. W kolejnych pomieszczeniach zachwycają zabytki zgromadzone przez dziesięciolecia, niejednokrotnie sprowadzane z odległych zakątków Portugalii.
Na uwagę zasługują grobowce: gotycki władcy Ferdynanda I oraz Fernão Sanchesa, nieślubnego syna króla Dinisa I, a także barokowy królowej Marii Anny Józefy Habsburg. Tematykę pochówku wyczerpują mumie prekolumbijskie oraz sarkofagi z wczesnego średniowiecza odnalezione w Valado, Alfeizerão.
Ściany muzeum ozdabiają osiemnastowieczne, czternastopanelowe dzieło w formie azulejos inspirowane Pasją Jezusa Chrystusa.
Ceny biletów 2020
Ceny biletów kształtują się następująco:
- Normalny – 5 Euro
- Studenci, uczniowie i seniorzy (powyżej 65 rż) – 4 Euro
- Dzieci do 14 roku życia – bezpłatnie
Jeśli posiadasz kartę Lisboa Card, od każdej ceny przysługuje zniżka 20%.
