Klasztor Hieronimitów (pt. Mosteiro dos Jerónimos) jest potężnym kompleksem sakralnym położonym w lizbońskiej dzielnicy Belém na wybrzeżu Tagu. Budowla stała się symbolem potęgi mocarstwa w epoce zamorskiej ekspansji terytorialnej, przypadającej na koniec renesansu. Dziś klasztor uznawany jest za jeden z cudów Portugalii.
Klasztor jest wybudowany w stylu manuelińskim, jak strzegąca dostępu do miasta Wieża Belem czy Zakon Chrystusa w nieodległym Tomar. Nazwa stylu pochodzi od imienia króla Portugalii, który rozpoczął budowę świątyni – Manuela I zwanego Szczęśliwym.
Spis treści
Historia budowy
Dawno temu w okolicy Lizbony mieściła się mała i całkiem zwyczajna wioska, Restelo. Gdy Portugalia stała się królestwem o granicach sięgających poza oceany, ta niepozorna wioska stała się nagle ważnym portem przeładunkowym i handlowym. Na wybrzeżu Tagu, w dzielnicy Belém stoją dziś budowle, które na stałe zapisane są w świadomości Portugalczyków. Od czego się zaczęło?
Budowę kompleksu klasztornego rozpoczął swoim edyktem król Manuel I już w 1496 roku. Jednym z głównych powodów, dla których monarcha zdecydował się na tak wielką inwestycję była chęć wzniesienia godnego władcy panteonu. Za drugorzędną kwestię uznaje się najprawdopodobniej potrzebę dziękczynienia za udane zamorskie wyprawy Vasco da Gamy, które utwierdziły Portugalię jako przedstawiciela talassokracji. Pierwsze wapienne bloki z typu kamienia zwanego lioz stanęły w 1501 roku, jednakże trudno ustalić jednoznaczną datę zakończenia prac.
W klasztorze znajduje się m.in. grób Vasco da Gamy
Wynika to głównie z faktu nadzorowania budowy przez co najmniej kilku wybitnych ówczesnych architektów, którzy do roku 1600 zmieniali poszczególne detale w bryle budynku i otaczających go krużgankach. Klasztor ostatecznie stał się jednym z najdroższych obiektów architektonicznych Europy w dobie renesansu. Większość kwoty inwestycji pokrywał specjalny, pięcioprocentowy podatek od przypraw zwożonych do Portugalii z kolonii w Indiach.
Grób Dom Henrique w kościele św. Marii Panny w klasztorze Hieronimitów
Z całym przekonaniem można jednak stwierdzić, że to rok 1604 był momentem ogłoszenia klasztoru miejscem spoczynku królów. Kompleks w całości przetrwał niszczycielskie trzęsienie ziemi w 1755, które strawiło znaczną część Lizbony. Zawalił się jedynie niewielki fragment górnego chóru, który został szybko odbudowany. Manuel I zdecydował osiedlić w wybudowanej świątyni zakon Hieronimitów, którzy mieli modlić się za duszę króla i zapewnić duchowe wsparcie portugalskim żeglarzom odkrywającym nowe kontynenty. Ostatecznie zakon opiekował się klasztorem aż do 1833, w którym to wygnano bractwa zakonne z Portugalii. Między rokiem 1833, a 1940 w klasztorze Hieronimitów mieścił się… sierociniec i szkoła.
Od 6 maja 2016 klasztor Hieronimitów ma status narodowego panteonu w którym zostaną złożeni „obywatele Portugalii, którzy wyróżnili się usługami świadczonymi na rzecz kraju, wykonywaniem wysokich stanowisk publicznych, służby wojskowej czy wsparli ekspansję kultury portugalskiej w twórczości literackiej, naukowej i artystycznej”.
Detale architektoniczne budowli
Kościół Najświętszej Marii Panny z Belém
Cały kompleks charakteryzuje się wyjątkowymi na skalę światową cechami. Charakter tego miejsca określa styl manueliński, czyli adaptacja późnego gotyku francuskiego, nazywanego Flamboyant, który cechują strzeliste formy, bogato rzeźbione portale i koronkowe zdobienia. Za główny budynek klasztoru uznaje się kościół wraz z prezbiterium. Świątynia zaprojektowana jest na planie krzyża łacińskiego, złożona z trzech, bliźniaczych naw połączonych pojedynczym żebrem wspartym na sześciu filarach o okrągłej podstawie.
Po minięciu portalu można napotkać groby Vasco da Gamy i Luísa de Camõesa. Oba sarkofagi pochodzą z XIX wieku i zostały wykonane przez rzeźbiarza Costę Mota. Wkraczając w głąb, na ścianie północnej ustawione są konfesjonały, a po stronie południowej ogromne witraże zaprojektowane przez Abla Manę.
Klasztor Hieronimitów to miejsce spoczynku Luís de Camões, autora eposu narodowego Os Lusíadas (Luzjady)
Sklepienie ma szerokość 30 metrów i zalicza się do najbardziej karkołomnych projektów ówczesnego budownictwa. W wielu przekazach mowa o „wyjątkowym trudzie” i wielu ofiarach śmiertelnych wśród robotników. Na nim oraz ścianach widnieją królewskie symbole i motywy roślinne. W lewym ramieniu transeptu spoczywają szczątki kardynała Dom Henrique, a także dzieci króla Manuela I. Po przeciwnej stronie znajduje się grób króla Sebastiana i potomków króla Jana III. Centralnym punktem tego miejsca jest zdecydowanie ołtarz główny, który wprowadza do świątyni cechy manieryzmu.
Między łukami podtrzymanymi przez marmurowe posągi słoni leżą grobowce znamienitych Portugalczyków. W bezpośredniej sąsiedztwie kościoła znajduje się wspaniale zdobiona zakrystia, która stanowi przykład stolarstwa i meblarstwa najwyższej klasy. Prócz kunsztu rzeźbiarskiego można w niej dostrzec dziesiątki obrazów olejnych na deskach, które namalował Simão Rodrigues.
Klasztor Hieronimitów
W samym klasztorze można wyróżnić kilka budynków, które budzą szczególne zainteresowanie turystów. Główne dormitorium jest dwupiętrowym, bogato zdobionym arkadami domem, który otacza krużgankami plac na planie kwadratu. Wieńczą go dzieła rzeźbiarskie z motywami biblijnymi, jak i florystycznymi. W refektarzu można dostrzec elementy stylu azulejo, które idealnie współgrają z obrazami Avelara Rebelo.
Krużganki w klasztorze Hieronimitów przypominają te, które znajdziemy w Batalha czy Alcobaca
Na uwagę zasługuje także kapitularz, który miał stanowić miejsce zebrań mnichów podczas walnych zgromadzeń. Nigdy jednak do tego nie doszło, gdyż sufit pomieszczenia ukończono dopiero w XIX wieku. Spoczywały tu szczątki prezydentów, pisarzy i innych zasłużonych Portugalczyków do czasu ukończenia kościoła Santa Engrácia, który stał się nowym panteonem dla wybranych obywateli.
Zwiedzanie klasztoru
Zwiedzanie kościoła Najświętszej Marii Panny z Belém jest bezpłatne. Prowadzi do niego kolejka z prawej strony budynku – zazwyczaj jest to ta „dłuższa” kolejka. Jeśli chcemy uniknąć długiego stania, polecam wybrać się do Belém w tygodniu, najlepiej w godzinach porannych lub popołudniowych.
Klasztor Hieronimitów to przedstawiciel stylu manuelińskiego
Ceny biletów 2020
Klasztor wyróżnia piękna, bogata ornamentyka
Płatne jest zwiedzanie klasztoru, krużganek i zakrystii. Polecam zakupić bilet online (kliknij tutaj) lub w innej atrakcji z Belem (Wieży Belem czy CBB Belem) – jeśli go posiadamy, możemy ustawić się w osobnej kolejce i wejść do środka bardzo szybko. Aktualnie niedostępny jest zakup biletów online bezpośrednio na stronie patrimoniocultural.gov.pt, mailowo można jednak zamówić bilety grupowe.
- Wejście do kościoła – bezpłatnie
- Wejście do klasztoru/na krużganki/do zakrystii – 10 euro
- Łączony bilet na Klasztor Hieronimitów i muzeum Archeologiczne – 12 euro
- Studenci, uczniowie i powyżej 65 roku życia – 50% zniżki
- Dzieci poniżej 12 roku życia – bezpłatnie
- Bilet rodzinny (grupa min. 4 osoby – 2 dorosłe i 2 dzieci) – 50% zniżki
- Lisboa Card – bezpłatnie
Jeśli kupujemy bilety na miejscu w klasztorze warto dokupić bilet do nieodległej Wieży Belem – dzięki czemu ominiemy kolejki w drodze do kasy.
W pobliżu klasztoru
Belém to nie tylko klasztor Hieronimitów. Co jeszcze warto zobaczyć? W budynku klasztoru, na jego południowo-zachodnim krańcu, znajdziesz Muzeum Morskie, wypełnione po brzegi eksponatami związanymi z portugalską erą talassokracji – miniaturami statków, mapami, instrumentami nawigacyjnymi (takimi jak astrolabia czy teleskopy) i bronią przywiezioną z kolonii portugalskich.
Z kolei na przeciwko samej świątyni ulokowana jest Wieża Belem, dawniej strzegąca miasta na środku Tagu, dziś, dostępna bezpośrednio z miasta. Obok Wieży Belem znajduje się pomnik odkrywców, z pięknym punktem widokowym na całą dzielnicę.
Obok klasztoru, znajduje się również najpopularniejsza i najbardziej znana ciastkarnia w Lizbonie, Pastéis de Belém, serwująca przepyszne Pastéis de Nata. Polecam wziąć je na wynos i wybrać się do znajdującego się za cukiernią Jardim Botânico Tropical, z jedną z piękniejszych kolekcji roślin tropikalnych w Lizbonie. Gdy już się posilicie, warto pójść parę kroków dalej i trafić do Muzeum Powozów, zawierającego przepiękną kolekcję karet i powozów możnowładców z Portugalii i całej Europy.
Poza turystycznym szlakiem, ale zdecydowanie wartym odwiedzenia, jest ogród botaniczny Ajuda i pałac Ajuda. Oba znajdują się ok. 15 minut pieszo od muzeum powozów.
Jak dojechać do klasztoru?
Dzielnica Belém jest bardzo dobrze skomunikowana z centrum Lizbony, Almadą czy Cascais.
- Na przeciwko klasztoru znajduje się przystanek tramwajowy linii 15 – „Mosteiro Jerónimos”. Dojedziemy do niego z Praça do Comercio.
- Zaraz obok klasztoru Hieronimitów znajdują się przystanki autobusowe, zatrzymują się na nim autobusy 79B, 201, 714, 727, 728, 729 i 751.
- 10 minut pieszo od klasztoru znajduje się dworzec kolejowy – stacja „Belém”. Dojedziemy do niego z każdej stacji na linii do Cascais – Cais do Sodre, Estoril czy Cascais.
Do sprawdzania komunikacji miejskiej na miejscu niezmiennie polecam aplikację moovit.com
