Belém – żywy pomnik portugalskich odkryć

Dzielnica Belém znajduje się w zachodniej części Lizbony, niedaleko sąsiednich kwartałów Ajuda i Alcântara, a także bezpośrednio na wschód od granicy miasta z Oeiras. Współcześnie o sławie tego miejsca świadczą liczne pomniki, muzea, czy inne monumenty szczególnie bliskie pamięci każdego Portugalczyka, jak Wieża Belém, Klasztor Hieronimitów czy pałac prezydencki który kryje dostojne muzeum powozów. Choć Belém zamieszkuje zaledwie kilkanaście tysięcy osób, to rok rocznie liczbę tą należy przemnożyć kilkunastokrotnie ze względu na tłumy turystów spragnionych zwiedzania największych atrakcji dzielnicy.

Co zobaczyć w Belém?

Belém jest miejscem, z którego średniowieczne karawele wypływały w swoje podróże, a w szesnastowieczne życie toczyło się głównie wokół portu. Obecnie jest to obszar wypoczynku i rekreacji, w którym zabytki stoją na każdym kroku, przeplatając się z nowoczesnymi muzeami, wystawami sztuki współczesnej, a wszyscy i tak ciągną do najbardziej znanej cukierni w Lizbonie – Pastéis de Belém.

Klasztor Hieronimitów

Mosteiro dos Jerónimos, czyli Klasztor Hieronimitów, jest ogromnym kompleksem klasztornym, którego nie można pominąć w swojej podróży do stolicy Portugalii. Budynek pochodzi z pierwszych lat XVI wieku czyli początku ery wielkich odkryć geograficznych i jest bezpośrednio związany ze znalezieniem drogi morskiej do Indii przez Vasco da Gamę. Jego fundatorem jest król Manuel I zwany Szczęśliwym od którego imienia wywodzi się styl budowy obiektu – manueliński. Styl ów to połączenie późnego francuskiego gotyku i lekkości włoskiego renesansu.

Zespół klasztorny mieści w sobie urocze krużganki, imponujące sarkofag, mistrzowsko rzeźbione elewacji i jest najprawdopodobniej najbardziej imponującym kościołem w Portugalii. Należy też wspomnieć, że klasztor jest najdroższą budowlą wybudowaną w XVI wieku. W jego wnętrzu pochowali zostali m.in. Vasco da Gama i Luís de Camões, który uchwycił wyczyny portugalskich odkrywców w swoim epickim dziele „Os Lusíadas”, często przyrównywanymi do Odysei Homera.

Wieża Belém

Torre de Belém (Wieża Belém) jest jednym z najważniejszych budynków w Lizbonie. Ta ozdobna i charakterystycznie ukształtowana wieża została pierwotnie zaprojektowana w 1514 roku jako potężna forteca oraz kluczowy punkt do obrony ujścia rzeki Tag. Po trzęsieniu ziemi w 1755 roku estuarium Tagu zmieniło się, dzięki czemu turyści mogą łatwo dotrzeć do bramy zabytku. Oczom zwiedzających ukażą się zapewne od razu ozdobne balkony, wizerunki manuelińskich lin żeglarskich, zwierząt i tarcz rodowych. W każdym rogu znajduje się szpiczaste zwieńczenie w wyraźnym mauretańskim stylu, a od wewnątrz można podziwiać panoramiczne widoki na ocean, część miasta i most 25 kwietnia.

Pomnik Odkrywców

Padrão dos Descobrimentos (Pomnik odkrywców) wzniesiono jako chęć uczczenia dorobku dawnych eksploratorów w pięćsetną rocznicę śmierci Henryka Żeglarza, inicjatora portugalskich wypraw w nieznane. Ten wysoki, biały monument ma kształt jednej ze słynnych karaweli i wskazuje kierunek na otwarte morze. Jego rzeźbiona w kamieniu załoga składa się z wybitnych postaci, takich jak poeta Camões, żeglarze Vasco da Gama i Ferdynand Magellan, królowie Alfonso V i Manuel I, a na samym szczycie stoi sam wspomniany pomysłodawca idei konstrukcji mocarstwa talassokracji.

Muzeum Powozów

Museu Nacional dos Coches (Muzeum Powozów w Lizbonie) zawiera kolekcję unikatowych i ważnych powozów oraz innych pojazdów zaprzęgowych z XVII, XVIII i XIX wieku. Dla wielbicieli historii transportu lądowego jest to stały element zwiedzania, ponieważ to muzeum prezentuje największy zbiór tego typu na świecie. Większość eksponatów należy do spadkobierców portugalskiego domu królewskiego, innych rodzin szlacheckich i pomniejszych możnowładców. Jednakże są tam też elementy z innych rejonów świata, do których można nawet wejść, czy obejrzeć je z bardzo bliska.

Pasteis de Belem

Na początku XIX wieku w Belém, obok klasztoru Hieronimitów, znajdowała się rafineria trzciny cukrowej przy małym sklepie wielobranżowym. W wyniku rewolucji liberalnej w 1820 roku wszystkie świątynie zakonne w Portugalii zostały zamknięte, a duchowieństwo i pracownicy wydaleni. Próbując przeżyć w biedzie, ktoś z otoczenia klasztoru rozpoczął oferować słodkie wypieki na sprzedaż. Ciastka szybko stały się znane jako „Pastéis de Belém”. Obecnie jedyne, autentyczne desery posiada w swojej ofercie jedna piekarnia, która używa zastrzeżonego przepisu na bazie specyficznego ciasta. Jest ono wyjątkowym połączeniem francuskiej bazy z ciasta francuskiego oraz masy budyniowej z dodatkami.

Muzeum Morskie

We wnętrzu jednego ze skrzydeł Klasztoru Hieronimitów znajduje się Museu de Marinha (Muzeum Morskie). Muzeum zarządzane jest przez portugalską marynarkę wojenną, która stara się prowadzić działalność edukacyjną, czy dydaktyczną dla przychodzących turystów. Eksponaty obejmują historyczne obrazy, przedmioty archeologiczne, wiele modeli statków używanych w Portugalii od XV wieku, kolekcję instrumentów nawigacyjnych, czy wiekowych map.

Muzeum MAAT

Muzeum MAAT czyli Muzeum Sztuki, Architektury i Technologii, zostało otwarte jesienią 2016 roku, co czyni go jednym z najnowszych tego typu instytucji w Portugalii. Budynek wygląda fantastycznie, a dzięki organicznym formom architektury ogromna biała konstrukcja wydaje się nie kończyć, ale wręcz wtapia w otoczenie. Fasada muzeum wykonana jest z płytek azulejos, co doskonale współgra z padającymi promieniami słońca.

Park Botaniczny Ajuda

Choć już nie w samym Belém, a w pobliskiej Ajudzie, znajduje się Jardim Botânico de Ajuda (Ogród Botaniczny Ajuda) najstarszy ogród botaniczny w Portugalii. Przestrzeń została utworzona w 1768 roku jako Królewski Ogród Botaniczny Ajuda przez pierwszego markiza Pombal. Park zaprojektowano jako muzeum, w którym gatunki roślin botanicznych są uprawiane i eksponowane dla szerokiej publiczności.

Ogród Tropikalny

W pobliżu Klasztoru Hieronimitów znajduje się tropikalny ogród botaniczny Jardim Botânico Tropical, w którym można zobaczyć przede wszystkim rośliny tropikalne i subtropikalne. Niektóre znalezione tu egzemplarze florystyczne są ściśle związane z portugalskimi odkryciami geograficznymi, takie jak pieprz, drzewo kakaowe i cynamonowe.

Mapa Belém

Dla łatwiejszego zaplanowania podróży poniżej zamieszczam mapę dzielnicy Belém wraz z naniesionymi punktami wymienionymi we wpisie.

Historia

Tereny dzisiejszej dzielnicy Belém już od czasów Maurów były wykorzystywane jako ośrodek rybołówstwa i handlu. Przez setki lat status tych ziem nie ulegał znaczącym zmianom. Sytuacja zmieniła się za sprawą księcia Henryka Żeglarza oraz króla Manuela I, którzy zauważyli niesłychany potencjał budowlany w estuarium Tagu. Zlecenie projektu kompleksu sakralnego doprowadziło do rozwoju terenów na zachód od ścisłego centrum Lizbony. Odtąd przyjeżdżały tu pielgrzymki wiernych z całego kontynentu, a każda zamorska wyprawa była błogosławiona u stopni ołtarza nowo powstałego Klasztoru Hieronimitów.

Kresu pomyślności dzielnicy nie położyło nawet trzęsienie ziemi w połowie XVIII wieku, które właściwie nie uszkodziło najcenniejszych zabytków. Po ucieczce rodziny królewskiej do Brazylii i niesławnym powrocie, Belém stopniowo ewoluowało w strefę przemysłową. przyciągając różnego rodzaju fabryki, takie jak garbarnie, wytłaczarnie metali, producentów szkła, wyrobów ceramicznych, tekstyliów, artykułów wełnianych, czy nawet lin marynarskich. Ponad sto lat później teren ponownie się rozrósł, tym razem kulturalnie oraz usługowo głównie dzięki wystawie światowej w 1940 roku.