Położony na Alfamie kościół Santa Engracia był budowany przez blisko 300 lat. Z czasem stał się także miejscem pochówku – panteonem, mauzoleum – przeznaczonym dla najbardziej znanych Portugalczyków. Panteon narodowy zachwyca pięknym, barokowym wnętrzem i choć często omijany na turystycznych szlakach, z pewnością jest godny krótkiej wizyty.
Spis treści
Historia budowy Santa Engracia
Około 1568 roku Maria, jedyna córka króla Manuela I i jedna z najbogatszych kobiet w Europie, zasponsorowała budowę kościoła pod wezwaniem świętej Engratii, patronki Saragossy. Wkrótce kościół stał się centrum religijnym dla potężnej, kontrowersyjnej w doktrynie grupy religijnej znanej jako Bractwo Niewolników Najświętszego Sakramentu. Po kilkudziesięciu latach nieukończone miejsce doświadczyło pierwszego, poważnego incydentu. Wnętrze, a więc obrazy, posągi, tabernakulum i inne przedmioty sakralne zostały zbezczeszczone prawdopodobnie przez członków gminy żydowskiej.
Bractwo opiekujące się zabytkiem obwiniło oficjalnie niejakiego Simona Solisa. Pomimo solidnego alibi w postaci spędzenia nocy z kobietą zamężną mężczyzna został zabrany przed sąd i skazany na śmierć przez aklamację. Odcięto mu ręce, wleczono go po ulicach Lizbony, a następnie spalono na stosie. Rok później inny mężczyzna przyznał się do winy, a imię straconego zostało oczyszczone. Legenda wspomina, że w ostatnich dniach przeklął kościół Santa Engrácia, mówiąc, że prace konserwatorskie nigdy nie zostaną zakończone, a budynek zostanie w dzień Sądu Ostatecznego strącony do wiecznej otchłani. Budowa mimo gróźb umierającego wkrótce zaczęła się od nowa pod czujnym okiem João Antunesa, królewskiego architekta i jednego z najważniejszych barokowych architektów w historii Portugalii. Po jego śmierci jednak postęp prac stanął, a kościół czekał prawie dwieście la. Wreszcie w 1916 roku rozpoczęto projekt przekształcenia kościoła w Panteon Narodowy, a zajęło kolejne pół wieku. Portugalczycy często, gdy budowa budynku trwa zbyt długo lub prace architektoniczne ciągnę się w nieskończoność mówią, że coś „buduje się jak Santa Engracia” (obras de Santa Engrácia)
Detale architektoniczne budowli
João Antunes przygotował genialny projekt dla Santa Engrácia, który nigdy wcześniej nie występował na terenie Portugalii. Swoją wyjątkowość kościół zawdzięcza scentralizowanemu planu podstawy o planie greckiego krzyża. Na każdym rogu znajdują się kwadratowe wieże, których pinakle nigdy nie zostały ukończone, a fasady są jakby pofalowane niczym w barokowych projektach włoskiego architekta Borrominiego. Główna ściana otwiera się na reprezentatywny, kryty przedsionek, czyli tak zwany narteks i trzy nisze z posągami. Wejście do kościoła odbywa się przez urokliwy, barokowy portal z herbem Portugalii w rękach dwóch aniołów. Kościół ma ponadto rzucającą się w oczy z ogromnej odległości, wysoką, centralną kopułę, która została ukończona dopiero w XX wieku przez Luísa Amoroso Valgode Lopesa.
organy do panteonu narodowego trafiły z katedry Se
Wnętrze
Wnętrze świątyni może wydawać się na pierwszy obraz dość puste. Ogromna przestrzeń jest pokryta najszlachetniejszymi odmianami wielobarwnego marmuru. W harmonijnym prezbiterium kościoła dominują współcześnie zakrzywione łuki, arkady nad centralnego skrzyżowania równych w długościach naw. Podłoga i ściany ozdobione są barokowymi, polichromowanymi wzorami, które prezentują geometryczne i florystyczne kształty. Wspaniałe osiemnastowieczne, barokowe organy przyniesiono wprost z pobliskiej, lizbońskiej katedry Se.
Panteon Narodowy
W 1916 roku kościół Santa Engrácia został przekształcony w Panteon Narodowy. Jednakże ukończono go dopiero podczas rządów dyktatora António de Oliveira Salazara. Wiele spekulacji mówiło o tym, że sam dyktator przygotował swój grób dla siebie i wysokich rangą urzędników autorytarnego tworu „Estado Novo”. Oprócz Oscara Carmony, nie pochowano tam żadnych innych urzędników zbrodniczego reżimu. Osobowości, które tu pochowano, to prezydenci Manuel de Arriaga, Teófilo Braga, Sidónio Pais, kandydat na prezydenta Humberto Delgado, pisarze João de Deus, Almeida Garrett, Guerra Junqueiro, Aquilino Ribeiro i Sophia de Mello Breyner Andresen, piosenkarka fado Amália Rodrigues i jeden z piłkarzy, ikona Benfiki Lizbona, Eusébio. W środku znajdują się także symbolicznego grobowce Luísa de Camõesa (pochowanego w klasztorze Hieronimitów), Pedro Álvaresa Cabrala, Afonso de Albuquerque, Nuno Álvaresa Pereiry, Vasco da Gamy i Henryka Żeglarza.
Zwiedzanie panteonu narodowego
Kościół Santa Engracia położony jest w pobliżu kościoła São Vicente de Fora, tuż obok stacji metra Santa Apolonia. Jest otwarty od wtorku do niedzieli od 10 do 17.
Ceny biletów aktualne na rok 2020:
Bilet normalny – 3 euro.
