W pobliżu Lizbony, w odległości zaledwie czterdziestu kilometrów, leży Mafra. W tym niepozornym mieście można odnaleźć prawdziwą perłę architektury portugalskiej. Pałac w Mafrze, bo o nim mowa, jest jedną z największych i najpiękniejszych portugalskich rezydencji. Choć nigdy na stałe nie zamieszkała w nim rodzina królewska, to wspaniała bibliotekę i bazylikę robi niesamowite wrażenie.
Historia samego kompleksu, łączącego cechy pałacu i klasztoru, stała się także kanwą dla powieści „Baltazar i Blimunda”, napisanej przez wybitnego, portugalskiego pisarza, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie literatury José Saramago.
Spis treści
Historia budowy pałacu
Za początek historii budowy kompleksu w Mafrze stoi złożenie uroczystej przysięgi przez króla Jana V z dynastii Braganza. Młody władca obiecał, że gdy tylko zostanie obdarzony wraz z żoną potomstwem, wzniesie klasztor na cześć cudu narodzin jako dar dziękczynienia. W 1711 roku na świat przyszła wyczekiwana, pierworodna córka Maria Madalena Bárbara Xavier Leonor Teresa Antónia Josefa de Braganza (Maria Barbara Portugalska). To wydarzenie skłoniło dwór do wykupienia ziemi, która idealnie nadawała się pod konstrukcję przyrzeczonej świątyni.
Pałac w Mafrze jest jednym z największych kompleksów pałacowych w Portugalii. Wypełniony po brzegi rzeźbami, obrazami i pięknymi zdobieniami
Pięć lat później na działkę w pobliżu stolicy sprowadzono zakon franciszkanów, mający opiekować się architektami i robotnikami podczas prac konstrukcyjnych. Zaledwie po kilkunastu miesiącach wmurowano kamień węgielny, a uroczystość uświetnili swoją obecnością magnaci, szlachta, a także kardynał patriarcha Lizbony. Budowa pod czujnym okiem architekta niemieckiego pochodzenia João Frederico Ludovice przebiegała zaskakująco szybko, a wpływ na to miały zapewne licznie spływające z zamorskiej Brazylii bogactwa.
Kosztowności, wpływy monetarne zasilały stołeczny budżet, co niewątpliwie pomagało rozwijać priorytetowy projekt dla króla. Ogromne wsparcie finansowe skutkowało ustawicznym rozbudowywaniem kompleksu o nowe pomieszczenia gospodarcze i reprezentacyjne. W ten sposób klasztor pierwotnie stworzony dla kilkunastu mnichów, w dniu otwarcia mógł pomieścić co najmniej setkę zakonników. Msza inaugurująca miała miejsce w dniu 41 urodzin Jana V, 22 października 1730 roku. Należy jednakże wspomnieć, że całość budowli ukończono całkowicie ćwierć wieku później, po tragicznym trzęsieniu ziemi.
Pałac nigdy nie był na stałe zamieszkany przez przedstawicieli rodziny królewskiej, która uważała jego pokoje za zbyt ponure. Niemniej jednak otoczenie kompleksu stanowiło niewątpliwie popularne miejsce dla możnowładców, lubujących się polować w pobliskim rezerwacie zwierzyny „Tapada Nacional de Mafra”. Kiedy siły francuskie najechały Portugalię na początku XIX stulecia, ówczesny król Jan VI uciekł do Brazylii, zabierając ze sobą wiele bogactw pałacowych i pamiątek rodowych, a pomieszczenia okupant zaaranżował na koszary dla wojsk stacjonujących pod stolicą.
Ostatni król Portugalii Manuel II przebywał w Mafrze do 5 października 1910 roku, kiedy to wypłynął łodzią w stronę brytyjskiego Gibraltaru. Współcześnie zachowało się łóżko, na którym spędził ostatnią noc przed wygnaniem w obawie przed zamachem stanu, morderstwem podczas rewolucji i podzieleniem losu swojego Karola I, który zginął kilka lat wcześniej na Praça do Comércio od kul morderców z partii republikańskiej. W 1911 roku pałac stał się dostępny dla wszystkich zwiedzających.
Detale architektoniczne budowli
Imponująca fasada kompleksu zbudowana jest z portugalskiego wapienia i ma 220 m długości. Zwraca się w stronę zabudowań miejskich w Mafrze, które położone są na zachód od majestatycznego frontu budowli. Na obu końcach potężnej konstrukcji stoją kwadratowe wieże z krągłymi kopułami, popularnymi w architekturze środkowoeuropejskiej. W tym miejscu turyści mogą zwrócić uwagę na podobieństwo świątyni do Bazyliki Świętego Piotra w Rzymie. Kunsztowny balkon miał stanowić wyraz inspiracji papieskim dziełem i oznakę swoistej rywalizacji króla z bogactwem Wzgórza Watykańskiego na prawym brzegu Tybru.
Dwie wieże kościelne mające blisko 70 metrów wysokości są inspirowane konstrukcjami Sant’Agnese w Agone, autorstwa włoskiego, barokowego architekta Francesco Borrominiego. Ich wnętrza charakteryzują dwa, potężne karyliony zawierające łącznie około sto elementów muzycznych, odlanych na terenie pracowni ludwisarskiej w Antwerpii. Historyczna anegdota mówi, że flamandzcy rzemieślnicy byli tak zaskoczeni wielkością swojej prowizji, że poprosili ze strachu o zapłatę z góry. Król zgodził się wówczas, podwajając oferowaną kwotę. Dzwonnice połączone są dwoma rzędami kolumn korynckich. W górnym rzędzie znajdują się marmurowe rzeźby świętego Dominika i Franciszka, wyrzeźbione w materiale z Carrary, stojące w niszy po każdej stronie balkonu. W dolnym rzędzie znajdują się posągi świętej Klary oraz Elżbiety z Węgier.
Bazylika w Mafrze
Kościół zbudowany jest w kształcie krzyża łacińskiego o długości 63 m. Jest dość wąski, co podkreśla wysokość nawy głównej. Przedsionek świątyni zawiera grupę dużych posągów reprezentujących patronów kilku zakonnych obediencji. Wnętrze obficie wykorzystuje miejscowy marmur w kolorze różowym, przeplatany białym o różnych wzorach. Wielobarwne gradienty podłogi powtarzają się także na suficie.
Sklepienie kolebkowe spoczywa na karbowanych półkolumnach korynckich stojących między bocznymi kaplicami. Apsydy w transepcie zawierają ołtarze wydrążone w drogocennym jaspisie. Chór wyróżnia się gigantycznym świecznikiem z siedmioma lampami wyrastającymi z ust zwiniętych węży. Nad ołtarzem głównym znajduje się wsuwający się w sufit, kamienny krucyfiks o wysokości 4,2 metrów, otoczony dwoma klęczącymi aniołami.
W tym miejscu znajdziemy także sześć grup organów, z których cztery znajdują się w transepcie. Zostały one zbudowane przez Joaquima Peresa Fontanesa i António Xaviera Machado Cerveirę. Wykonano je z częściowo pozłacanego drewna brazylijskiego. Malowidła religijne w bazylice i klasztorze stanowią jedną z najważniejszych kolekcji osiemnastowiecznego malarstwa w Portugalii. Są wśród nich dzieła Agostino Masucci, Corrado Giaquinto, Francesco Trevisani, czy Pompeo Batoni.
Rzeźby św. Filipa Neri i Ignacego Loyola
Wnętrze pałacu
Przestronne apartamenty królewskie znajdują się na drugim piętrze kompleksu. Pokoje władcy znajdują się na końcu pałacu, a mieszkanie infantki ulokowano w drugim skrzydle rezydencji, w odległości prawie dwustu metrów. Dystans ten był tak duży, że kiedy małżonek opuścił swoje pomieszczenia w kierunku żony, straż oznajmiła to dźwiękiem trąby.
Jeden z fresków w sali odkryć
Współcześnie zwiedzający mogą doświadczyć tej przestrzeni namacalnie, gdyż budynek zachwyca po dzień dzisiejszy niespotykanie dużą skalą. Istnieje w nim ponad 1200 pokoi, około 5000 drzwi i okien oraz 156 schodów. Kilka z pokoi na pewno zwróci uwagę turystów. A które szczególnie?
Wspomniane na wstępie miejsce ostatniego nocy Manuela II w Portugalii przed ucieczką na Gibraltar
Sala dos Troféus
Sala Trofeów słynie z dość makabrycznej w odbiorze kolekcji. Składa się na nią wyposażenie pomieszczenia, w którym meble wykonane są z poroża i skór zwierząt zabitych podczas królewskich polowań w Tapada.
Sala de Diana
Pokój Diany jest poświęcony polowaniu i ozdabia go zapierający dech w piersiach fresk bogini Diany autorstwa Cyrillo Volkmar Machado.
Sala do trono
Sala tronowa służyła królewskim bankietom, audytom i przyjmowaniu ważnych oficjeli. Malowidła ścienne z przedstawieniem „Ośmiu Królewskich Cnót” stworzył Domingos Sequeira.
Biblioteka
Najbardziej spektakularnym pomieszczeniem wewnątrz kompleksu jest bez wątpienia wspaniała, rokokowa biblioteka z XVIII wieku, o długości 90 metrów na planie klasycznego krzyża. Jej podłoga jest pokryta pięknymi, marmurowymi kafelkami w klasycznych, portugalskich kolorach: białym, szarym i różowym. W bibliotece znajduje się ponad 36000 oprawionych w skórę woluminów. Księgozbiór zawiera dzieła sprzed setek lat, partytury muzyczne dla sześciu organów w bazylice oraz zbiór inkunabuł, czyli zabytków powstałych w najwcześniejszym okresie ery druku w Europie.
Sam księgozbiór musi być odpowiednio chroniony przed molami, ćmami czy innymi owadami. Wiele dawnych bibliotek stawia na chemiczne rozwiązania: tlenek etylenu czy bromek metalu. Mafra jest wyjątkową biblioteką, którą „chroni” brygada nietoperzy. W nocy, po zamknięciu biblioteki, przemykają między półkami i żywią się zbędnymi owadami. Za dnia śpią poza biblioteką.
Mafra – zwiedzanie
Jak już wspomniałem na wstępie, Mafra jest oddalona zaledwie 40 kilometrów od Lizbony. Pomimo tego, sam pałac zarówno w sezonie jak i poza nim nie jest przesadnie zatłoczony – większość turystów woli wybrać się do Sintry. Z tego względu polecam Mafrę na spokojne popołudnie – do zwiedzenia całego kompleksu potrzebujemy około 2 godzin. Nic nie stoi na przeszkodzie, by utknąć tam na dłużej.
Pałac otwarty jest dla zwiedzających od 9:00 do 18:00, sześć dni w tygodniu, z wyjątkiem wtorku. Godziny otwarcia biblioteki to poniedziałek, środa, czwartek i piątek od 9:30 do 13:30. i 14:00 do 16:00.
Szpital na terenie pałacu? Nie ma problemu!
Bilety 2020
Ceny biletów kształtują się następująco:
– bilet normalny – 6 euro
– bilet ulgowy – 3 euro
– bilet rodzinny – 50% zniżki, minimum 3 osoby (1 + 2)
Uldze podlegają: studenci, uczniowie, seniorzy (powyżej 65 rż).
Dojazd z Lizbony
Pomimo tego, że Lizbonę z Mafrą łączy połączenie kolejowe, nie rekomenduję korzystania z niego: pociąg odjeżdża zaledwie 3x dziennie, a połączenia z przesiadką wydłużają podróż do ok. 1:20 godziny.
Do Mafry najwygodniej dojechać autobusem przewoźnika Mafrense linii 200 (kierunek Ericeira). Czas przejazdu wynosi ok. 35 minut, a sam autobus odjeżdża co godzinę z przystanku Lisboa – Terminal Campo Grande. Z przystanku Terreiro D. João V (Mafra Palacio) w Mafrze jest ok. 300 metrów do samego pałacu. Rozkład jazdy znajdziesz na stronie przewoźnika: https://www.mafrense.pt/FileGet.aspx?FileId=6047
Samochodem do Mafry dotrzesz w ok. 40 minut. Koszt przejazdu autostradą wyniesie 1,50 euro. Jeśli planujesz wybrać się nad ocean, bardzo dobrym pomysłem będzie dalsza podróż w kierunku Ericeiry – pięknej, rybackiej wioski, aktualnie najbardziej znanej z wysokich fal jako jedna z mekk surfingu.
