Igreja de Santo António de Lisboa, czyli świątynia im. świętego Antoniego w centrum stolicy Portugalii, jest przedstawicielem mieszanki stylów oraz nurtów barokowych i rokokowych. Patronem kościoła znajdującego się między dzielnicami Baixa i Alfama jest Antoni z Padwy, którego równie często współcześni chrześcijanie kojarzą z Lizboną.
Jako orędownik zagubionych, obrońca panien młodych, a także swat ludzi młodych sprowadza na modlitwę i wizytę w zabytku licznych turystów często skuszonych jedną z opowieści o wielkich miłościach, które ostatecznie zostały przypieczętowane właśnie w tym kościele. Masowe małżeństwa zwane „sakralnymi weselami” odbywają się w tym miejscu podczas obchodów odpustowych w połowie czerwca każdego roku. Obok budynku znajduje się ponadto małe muzeum z wizerunkami i rękopisami dotyczącymi życia świętego, a także złotem i srebrem używanym do dekoracji ołtarzy, naw, transeptów czy prezbiterium.
Spis treści
Historia świętego Antoniego Padewskiego
Historia zabytku jest nierozerwalnie związana z biografią Fernando de Bulhões, znanego jako święty Antoni. Urodził się w Lizbonie, na terenie portugalskiego królestwa w 1195 roku, jako jeden z synów w bogatej, szanowanej rodzinie. Mając niespełna dwadzieścia lat wstąpił do zakonu Kanoników Regularnych imienia św. Augustyna w Lizbonie. Następnie na swoją prośbę został przeniesiony do Opactwa św. Krzyża w Coimbrze, gdzie mając 24 lata przyjął święcenia kapłańskie. Rok później wstąpił do zakonu franciszkanów licząc na wyjazd na misję ewangelicką do Maroka.
W zakonie braci mniejszych przyjął imię Antoni i skupił się na studiowaniu myśli św. Franciszka w jednej z pustelni w Odivelas. Szczególną popularność w Portugalii przyniosły mu kazania w których posługiwał się metodą konkordancji tematycznej, łącząc ze sobą Stary Testament, introit, epistołę i ewangelię.
figura św. Antoniego przed kościołem w Lizbonie
Kolejną decyzją Ferdynanda było udanie się na misję do Maroka. Tam jednak poważnie zachorował i podjął decyzję o powrocie do Portugalii. Niesprzyjające wiatry zepchnęły jednak statek, którym podróżował na Sycylię. Z wyspy wyruszył do Toskanii, by z czasem osiąść w pustelni San Paolo w Forli. W 1228 był wysłannikiem kapituły do papieża Grzegorza IX. Jego nauczania określono mianem „klejnotu” i zlecono mu przygotowanie księgi kazań. Sam Grzegorz IX określił św. Antoniego jako „doktora od Ewangelii”.
Ostatecznie zachorował na ergotyzm i zmarł w drodze do Padwy. Został kanonizowany 30 maja 1232 roku w Spoleto, niecały rok po jego śmierci. 16 stycznia 1946 roku Pius XII nadał Antoniemu tytuł „doktora ewangelicznego” (Evangelicusa) ze względu na „piękno i świeżość Ewangelii”, którą znajdziemy w jego pismach.
Historia kościoła w Lizbonie
W XV wieku dom rodzinny św. Antoniego został przekształcony w niewielką kaplicę. Po prawie wieku funkcjonowania kapliczka została przekształcona w niewielki kościół przez Manuela I. Wówczas kościół najczęściej odwiedzali urzędnicy lizbońskiego senatu urzędujący w kamienicy obok. Z czasem w kościele powołane zostało bractwo imienia św. Antoniego: Irmandade de Santo António, mające na celu opiekować się budynkiem i niewielkim muzeum świętego. Niestety, podobnie jak pobliska katedra Sé, kościół św. Antoniego ucierpiał w trzęsieniu ziemi w 1755 roku.
Po kataklizmie pozostała tylko główna kaplica wraz z ołtarzem. Ruiny odbudowano z należytym szacunkiem po kilkunastu latach według projektu autorstwa architekta Mateusa Vicente de Oliveira w myśl nowoczesnych założeń barokowych i rokoko. To właśnie kościół w formie z 1767 roku możemy odwiedzać dzisiaj.
Architektura i wnętrze
Kościół znajduje się na uroczym placu, na który można dostać się między innymi tramwajem miejskim. Na rynku stoi posąg świętego Antoniego, trzymający w rękach książkę i dzieciątko Jezus. Na tle rzeźby wyróżnia się skromna, biała w kolorze fasada. Charakteryzują ją wyraźne elementy neoklasycystyczne, jak również nurty architektury Oświecenia.
Wnętrze kościoła jest zaskakująco proste, ale zawiera wiele interesujących obrazów i dzieł sztuki, które stanowią przedmiot kultu religijnego. Jeden z ołtarzy bocznych zawiera płótno, o którym mówi się, że jest jedynym, prawdziwym wizerunkiem franciszkanina. Uważa się, że krypta pod kościołem została zbudowana w dokładnym miejscu urodzenia patrona świątyni i zawiera jego cenne relikwie. W głównej kaplicy, czyli prezbiterium na uwagę zasługuje również drewniana figura Antoniego, pochodząca z czasów trzęsienia ziemi w 1755 roku.
Kopuła kościoła wpuszcza dużo naturalnego światła, które załamuje się na misternie wykonanych oknach witrażowych. Poniżej sklepienia na uwagę zasługuje marmurowa podłoga z geometrycznym wzorem o wyraźnej symbolice lilii i ksiąg, często łączonych z żywotem orędownika zagubionych. Wewnątrz ołtarza turyści odnajdą ikoniczny wizerunek postaci z Chrystusem w ramionach. Zakrystia jest zaś pokryta kafelkami z osiemnastego wieku, a także nowoczesnym panelem azulejos upamiętniający wizytę papieża Jana Pawła II w kościele w 1982 roku.
Zwiedzanie i bilety
Wstęp do kościoła św. Antoniego jest bezpłatny. Kościół jest otwarty w tygodniu od 8 do 19, a w soboty i niedzielę od 8 do 20.
