Wieża Belém (pt. Torre de Belém) jest położona w dzielnicy Belém w Lizbonie. Choć współcześnie stanowi jedną z największych turystycznych atrakcji stolicy Portugalii, przed wiekami była jedną z ważniejszych militarnych budowli u brzegu uchodzącej do oceanu rzeki Tag. Wieża stanowi symbol potęgi szesnastowiecznego królestwa i świadectwo kulturalnego dziedzictwa okresu manuelińskiego.
Spis treści
Historia budowy wieży
Bogata historia wieży rozpoczyna się mniej więcej w 1515 roku, kiedy to Manuel I zlecił budowę linii obronnej na środku koryta Tagu. Pierwotnie w tym miejscu miał stanąć fort ufundowany przez poprzedniego władcę, ale pomimo wykonania wstępnych planów, nigdy nie został wzniesiony. Rok później król mianował Francisco de Arrudę na stanowisko głównego architekta, który miał odpowiadać za powodzenie inwestycji. Budowa Wieży Belem została zakończona w roku 1521, a opiekę nad nowo powstałym umocnieniem przekazano gubernatorowi Gasparowi de Paiva. Od tego momentu można zaobserwować systematyczny proces powiększania fortecy.
Dwadzieścia lat później powstały tak zwane „filipińskie baraki” – prosta równoległościenna konstrukcja na wale obok południowej fasady. W XVII wieku, podczas okupacji hiszpańskiej, wieża służyła za lochy dla jeńców i ważnych więźniów politycznych, a już po następnych stu latach dobudowano baterie artyleryjskie i dodatkowe instalacje militarne. W 1755 roku podczas trzęsienia ziemi w Lizbonie nieznacznie przesunęło się koryto rzeki Tag – i tak właśnie, wieża Belem znalazła się tuż przy lądzie. W 1865 roku był czasem zamontowania latarni na szczycie zabytku. W 1940 wieża Belem zostaje przekazana w posiadanie ministerstwa finansów. „Filipińskie baraki” zostają zburzone, pojawiają się merlony z tarczami i mur chroniący wejście. W 1983 roku nad krużgankiem umieszczona zostaje akrylowa kopuła, a wokół wieży powstaje sztuczne jezioro nad którym dziś prowadzi most.
Łączący wieżę z lądem most pusty bywa tylko wczesnym rankiem
Detale architektoniczne budowli
Wieża Belem należy do pereł stylu manuelińskiego, który nazwano na cześć króla Manuela I Szczęśliwego rządzącego w czasach świetności i prosperity Królestwa Portugalii. Przez wieki, prócz aspektu militarnego, była punktem orientacyjnym wybrzeża w okolicy Lizbony, a także głównym punktem zwiadowczym i obronnym. Materiały, jakie zostały użyte do budowy Torre de Belém to głównie wapień, marmur, cegła i drewno. Dekoracje zainspirowane były głównie egzotyczną florą i fauną. Każde zwiedzanie zabytku powinno rozpocząć się od wnikliwego obejrzenia detali i otoczenia samej budowli. Na uwagę zasługuje tu szereg rzeźb inspirowanych motywami religijnymi i ozdób na fasadzie, w tym najstarszy w Europie wizerunek zamorskiego zwierzęcia – nosorożca, prezentu od sułtana Muzafara z indyjskiego stanu Cambay dla króla Manuela I.
Przechodząc przez zwodzony most i bramę gilotynową, można dotrzeć do wnętrza twierdzy, w którym mieści się zachowana pozostałość baterii artyleryjskiej, w postaci siedemnastu dział armatnich. Podłoga pochyla się w dół od środka na zewnątrz, zapewniając artylerii bezpieczną pozycję i umożliwiając spływ wody dostającej się do wieży. W centrum znajduje się małe, przypominające krużganek otwarte patio, otoczone gotyckimi łukami. Pierwotnie miało służyć stacjonującym tam oddziałom do rozproszenia zalegającego dymu z ostrzału. Pod nawą znajduje się szereg magazynów przeznaczonych w początkowych latach funkcjonowania wieży do przechowywania zapasów, a później zostały do wykorzystania jako lochy.
Dzięki schodkom warto obejrzeć taras nad bastionem, który słynie z widoków z wieżyczek oraz wizerunku Matki Boskiej Bezpiecznego Powrotu do Domu (inaczej zwanej Dziewicą Winogron). Na koniec pozostaje zwiedzić centralny budynek wieży zbudowanej na planie sześciokątnego bastionu. Pierwszym znaczącym pokojem jest pomieszczenie zwane gubernatorskim. Dziś znajduje się w nim ośmioboczny otwór zbiornika, który zbierał oraz gromadził wodę deszczową. Idąc wyżej, można trafić na kaplicę, aulę oraz tranzytowy pokój królewski sąsiadujący z balkonem. Znaczenie tych dwóch, ostatnich miejsc było kluczowe w czasie ewentualnego oblężenia, gdyż odgrywały one rolę obronnych machikuł.
Widok na wieżę Belem z bastionu
Najbardziej interesującym miejscem dla każdego turysty będzie zdecydowanie taras i zarazem punkt widokowy na szczycie wieży. Patrząc na północ, można zobaczyć kaplicę świętego Hieronima (Capela de São Jerónimo) pośród drzew na szczycie Avenida da Torre de Belém. Został zbudowany w 1514 roku na ziemi należącej do mnichów hieronimitów. Po prawej stronie usytuowane są: Centrum Kultury Belém i klasztor hieronimitów. Kiedy spojrzy się na rzekę, można rozpoznać po drugiej stronie nurtu ruiny budowli, znanej również jako wieża świętego Sebastiana. Konstrukcja ta, zamówiona przez króla Jana II, a ukończona około 1480 roku, była częścią trójstronnego systemu obrony ujścia Tagu. W ten sposób najeźdźcy przekraczający wodę dostawali się w ogień krzyżowy między tym umocnieniem a Wieżą Belém.
Gargulec w kształcie nosorożca
W 1514 roku Afonso de Albuquerque, odkrywca, żeglarz, a także gubernator portugalskich Indii, postanowił zbudować nową fortecę w Diu, w królestwie Khambhat (obecnie Gudżarat) rządzonym przez sułtana Muzafara. Sułtan zdecydował się jednak odmówić Portugalczykom. Nie chcąc jednak psuć stosunków z imperium, za przekazane przez kolonistów prezenty, podarował im jednego ze swoich nosorożców. Afonso postanowił wysłać nosorożca królowi jako podarunek wprost z jego nowej kolonii.
Rysunek nosorożca autorstwa Albrechta Dürera powstał podczas jego wyprawy do Lizbony (druk z 1515 roku, źródło British Museum)
Przybycie zwierzęcia do Lizbony wywołało wielkie zainteresowanie, nie tylko w Portugalii, ale i na całym kontynencie. Nosorożec pojawił się w Europie pierwszy raz od blisko 300 lat. „Przedziwne i niezwykłe zwierzę”, jak opisywali ówcześni, można było zobaczyć w ogrodach królewskiego pałacu Ribeira. Manuel I zainspirowany rzymskimi historiami o walkach zwierząt, potężnych nosorożcach mierzących ze słoniami, postanowił zorganizować swoje własne igrzyska. Walka okazała się jednak totalną klęską. Zwierzęta zostały umieszczone naprzeciw siebie, nosorożec przypuścił pierwszy atak, a słoń spanikował i uciekł.
Nosorożec na Wieży Belem (fot. torrebelem.gov.pt)
W następstwie rosnącego majątku królestwa i w celu umocnienia pozycji kraju na arenie międzynarodowej król Manuel I, w 1515 roku, zdecydował się wysłać do Rzymu wysłannika razem ze szczodrymi prezentami. Na statku razem z goździkami, cynamonem i pieprzem znalazł się nosorożec. Zwierzę zostało dostojnie ubrane w aksamitny, zielony, ozdobiony złotymi różami strój i opuściło Lizbonę. U wybrzeży Genui statek zatonął podczas burzy, razem z całą załogą. Portugalczycy zdecydowali się jednak uwiecznić nosorożca. Jeden zdobi wieżę Belem, a kolejny klasztor w Alcobaça.
Zwiedzanie Wieży Belem
Jeśli macie w planach zwiedzić wieżę Belém, zdecydowanie polecam kupić bilet w innym miejscu – albo online (kliknij tutaj), albo w kasie klasztoru Hieronimitów. Pozwoli nam to na ominięcie gigantycznej kolejki i spokojne wejście osobnym wejściem. Rocznie wieżę odwiedza niewiele mniej turystów niż pobliski klasztor, dlatego jeśli mamy taką możliwość, najlepiej wybrać się do niej w tygodniu w godzinach porannych. Na dokładne obejrzenie wieży, ze względu na częste „korki” w korytarzach, należy zarezerwować sobie przynajmniej 30 minut.
Gigantyczne kolejki na cały most to jedna z rozpoznawalnych cech Wieży Belem. W sezonie warto kupić bilet „priority”
Ceny biletów 2020
- Bilet normalny – 6 euro,
- Studenci, uczniowie i seniorzy (powyżej 65 roku życia) – 3 euro,
- Bilet rodzinny (grupa min. 4 osoby – 2 dorosłe i 2 dzieci) – 50% zniżki,
- Dzieci poniżej 12 roku życia – bezpłatnie,
- Lisboa Card – bezpłatnie.
Bilety przez internet można zakupić tutaj. Aktualnie niedostępny jest zakup biletów online bezpośrednio na stronie patrimoniocultural.gov.pt, mailowo można jednak zamówić bilety grupowe.
Balkon wieży Belem służył obserwacji Tagu i okolic Lizbony. Dziś to idealne miejsce do zdjęć. W oddali widać most 25 kwietnia.
Co zobaczyć w pobliżu Wieży Belem?
Tuż obok Wieży znajduje się pomnik odkrywców. Na jego szczycie znajdziecie najlepszy punkt widokowy w dzielnicy, z piękną panoramą na Belem, ale także w stronę Tagu i mostu 25 kwietnia.
Właściwie na przeciw wieży znajduje się inny zabytek w stylu manuelińskim, słynny klasztor Hieronimitów. Po jego zachodniej stronie kryje się Muzeum Morskie.
Po intensywnym zwiedzaniu trzeba coś przekąsić. Braki w cukrze możecie uzupełnić w najbardziej znanej w Lizbonie ciastkarni – Pasteis de Belem. Pasteis de nata to najbardziej rozpoznawalny portugalski słodki smakołyk. Pamiętajcie tylko, by pasteis jeść prawdziwie po portugalsku – obficie posypanego cynamonem.
Obok cukierni znajduje się Muzeum Powozów z piękną kolekcją zabytkowych karot.
Spragnieni ruchu? Na koniec zapraszam do ogrodu Ajuda!
Jak dojechać do Wieży Belem?
Dzielnica Belém jest świetnie skomunikowana z centrum Lizbony, Almadą czy Cascais.
- Na przeciwko klasztoru znajduje się przystanek tramwajowy linii 15 – „Mosteiro Jerónimos”. Dojedziemy do niego z Praça do Comercio.
- Zaraz obok klasztoru Hieronimitów znajdują się przystanki autobusowe, zatrzymują się na nim autobusy 79B, 201, 714, 727, 728, 729 i 751.
- 10 minut pieszo od klasztoru znajduje się dworzec kolejowy – stacja „Belém”. Dojedziemy do niego z każdej stacji na linii do Cascais – Cais do Sodre, Estoril czy Cascais.
Do sprawdzania komunikacji miejskiej na miejscu niezmiennie polecam aplikację moovit.com.
