Flaga Portugalii oprócz narodowego godła oraz hymnu należy do szeroko znanych symboli państwowości kraju na Półwyspie Iberyjskim. Ten głęboko zakorzeniony element tożsamości obywateli zmieniał się na przestrzeni lat, a obecnie stanowi połączenie co najmniej kilku nurtów, tradycji, czy przemyśleń narodowych dotyczących historii.
Spis treści
Jak wygląda flaga Portugalii?
Flaga Portugalii, czyli w języku miejscowych Bandeira de Portugal jest prostokątnym fragmentem dwukolorowej tkaniny z polem podzielonym na zielony przy fragmencie drzewca i czerwony peryferyjnie w stosunku 2:3. W miejscu, gdzie łączą się wspomniane barwy, twórcy umieścili herb na tle złotej sfery armilarnej.
Czasem w przestrzeni publicznej pojawia się również flaga portugalskich sił zbrojnych, wykorzystywana również jako „sztandar wojenny”. W jego skład wchodzi kwadratowa płachta z herbem państwa pośrodku, któremu towarzyszy wstęga lub rozwinięty pergaminowy zwój z cytatem z epopei narodowej Os Lusiadas Luísa Vaz de Camõesa, „Esta é a ditosa pátria minha amada”, co w tłumaczeniu na polski oznacza „Tu jest moja ukochana, błoga ojczyzna”.
Symbolika
Jak każdy symbol narodowy flaga Portugalii nosi w sobie ogromną porcję tajemnic i mistycyzmu. Ich zgłębianiem zajmują się specjaliści heraldyki, która bada związki między poszczególnymi elementami herbów i chorągwi. Jeśli chodzi o symbole i inne fragmenty omawianej kwestii, istnieje co najmniej kilka, ciekawych interpretacji ich znaczenia, szczególnie tych, które zostały dodane do wystroju przed setkami lat w fazie kształtowania się systemu państwowości. Wszystkie te kwestie sprawiają, że przedmiot ten uchodzi za wyjątkowo piękne odzwierciedlenie bogatych dziejów talassokracji. Dla każdego kto chce dowiedzieć się więcej o Portugalii, najlepszym rozwiązaniem jest dokładne śledzenie ewolucji zmian w jego wzorze. Te metamorfozy stanowią jakby pamiętnik koncepcji w narodzie danego okresu historycznego.
Kolorystyka
Ostateczne uzasadnienie idei umieszczenia na tle tkaniny dwóch barw, czyli zieleni i czerwieni powstało w okresie Estado Novo. To określenie na państwo zostało wprowadzone przez nacjonalistyczny, autorytarny reżim Antonio Salazara, który sprawował władzę w latach 1933-1974 po wprowadzenie rewolucyjnej konstytucji. Przewodnicy ideologiczni stwierdzili wówczas, że pierwszy kolor reprezentował nadzieję Portugalczyków, podczas gdy drugi symbolizował przelaną krew tych, którzy zginęli, służąc narodowi.
Sfera armilarna
Żółta, wstążkowa struktura wokół tarcz reprezentuje instrument nawigacyjny znany w marynarce zarówno cywilnej jak i wojennej jako sfera armilarna. Portugalscy nawigatorzy korzystali z tego narzędzia w połączeniu ze znajomością astrologii, aby ułatwiać nawigację po nieznanych wodach oceanicznych. Ten symbol jest uważany przez współczesnych heraldyków za pamiątkę i hołd po minionych czasach potęgi kolonialnej. Reprezentuje siłę narodu w czasach tak zwanej Epoki Odkryć, gdy dzielni żeglarze na czele z Vasco da Gamą i Bartolomeu Diasem wytyczali nowe szlaki handlowe w kluczowym okresie dla historii Portugalii.
Pięć niebieskich tarcz
Istnieje wiele opowieści o tym, jaki cel przyświecał patriotom przy umieszczaniu pięciu, małych, niebieskich tarcz na projekcie flagi narodowej. Jedna, popularna teoria zakłada, że Afonso Henriques niósł ten sam niebieski krzyż na swojej tarczy do bitwy podczas pamiętnej rekonkwisty, a w konsekwencji wyswobodzenia terenów iberyjskich spod panowania najeźdźczych Maurów. Na kształt ówczesnego proporca umieszczono pięć elementów, z których każdy składał się z niebieskiego tła oraz jedenastu ułożonych w rzędach monet, czyli bizantyjskich bezantów. Współczesna wersja może luźno nawiązywać do tej opowieści.
Inni historycy uważają, że reprezentowało to głowy metalowych szpilek używanych do przymocowania elementów dekoracyjnych w średniowieczu lub siedmiu przywódców muzułmańskich zgładzonych w czasie wojny na terenie Sevilli, Badajoz, Elvas, Évory, czy Beja. Kościół katolicki uważa, że pięć kropek koresponduje do ran Jezusa Chrystusa na krzyżu.
Czerwona ramka
Na czerwonej ramce umieszczono siedem zamków. W ten sposób prawdopodobnie oddano hołd zwycięstwom Portugalczyków nad ich mauretańskimi wrogami pod rządami Afonso III, który rzekomo zdobył siedem fortec nieprzyjaciela podczas podboju Algarve, zakończonego w 1249 roku. Liczne zmiany liczebności elementów na peryferiach herbu świadczy o braku konsensusu dotyczącego tej teorii, która wprost nawiązuje do rodzinnych więzi króla z Kastylią, której rodowe chorągwie składały się ze złotego fortu na czerwonym polu.
Historia flagi
Historia flagi portugalskiej sięga już prawie tysiąclecia. Przez ten czas przechodziła różne modyfikacje, których cechy, elementy dekoracyjne możemy obserwować po dzień dzisiejszy na póki co obowiązującym konstytucyjnie modelu od 30 czerwca 1911 roku.
1095–1248
Pierwszy wzór heraldyczny zaproponował Henryk Burgundzki. Kilkadziesiąt lat później, w czasach Afonso I typowe było nie naprawianie uszkodzeń bitewnych zadawanych tarczy, więc zmiany, takie jak odłamywanie kawałków, ubytek koloru lub plamy, były bardzo częste. Kiedy Sancho I zastąpił swego ojca na tronie w 1185 roku odziedziczył bardzo zniszczony proporzec. Wzór niebieskiego krzyża zanikł, a ostały się jedynie fragmenty w miejscu gwoździ. Tak narodził się projekt pięciu tarcz umieszczonych na planie krzyża z kropkami wewnątrz.
1248–1495
Król Afonso III dodał zamki i czerwone kontury w 1248 roku, które można dziś zobaczyć na fladze. Ilość elementów na obrzeżach herbu się zmieniała, a za czasów Sancho II był ich aż szesnaście. Wynikało to z przyczyn etycznych dotyczących kwestii pierworództwa, czy nieślubnych potomków królewskich.
1495–1667
Ujednolicono liczbę zamków na czerwonej ramce do siedmiu sztuk. Ponadto król João II zwany przez obywateli Doskonałym zastąpił jedenaście bezantów w każdej tarczy pięcioma. W sumie pięć tarcz i 25 monet reprezentuje ilość zdradliwych monet, które Judasz otrzymał za wydanie Jezusa Chrystusa. Jednakże za najważniejszą zmianę uchodzi przejście z pierwotnego kwadratowego kształtu na formę tarczy, osadzoną na koronie w białej, prostokątnej fladze.
1667–1830
W tym czasie flaga Portugalii była mniej więcej taka sama. Każdy panujący władca kraju nieznacznie zmieniał kształt wiodącego herbu wraz z objęciem panowania, ale ogólnie koncepcja tarczy z koroną zamontowaną na górze pozostawała zasadniczo niezmienna.
1830–1910
Rząd wydał dwa dekrety wprowadzające modyfikacje flagi narodowej. Podczas gdy zwolennicy ówczesnego uzurpatora króla Miguela I nadal podtrzymywali projekt flagi sprzed kilkudziesięciu lat, liberalni ochotnicy nałożyli na nią ważne zmiany. Tło zostało równo podzielone na całej długości na niebieski i biały. Sfera armilarna została usunięta, a herb został wyśrodkowany na granicy kolorów. Tę nową konfigurację zadeklarowano wyłącznie do użytku naziemnego, ale jej odmianę wykorzystywano jako chorągiew narodową podczas ważnych uroczystości państwowych.
