Akwarium pod patronatem znamienitej postaci w historii portugalskiej żeglugi mieści się właściwie w przysiółku Lizbony o nazwie Cruz Quebrada, na zachód od centrum aglomeracji, dwadzieścia minut spacerem od klasztoru Hieronimitów. Akwarium, oprócz części przyrodniczo-historycznej, posiada również zbiór fauny z blisko 800 kilometrowego portugalskiego wybrzeża.
Spis treści
Architektura
Żółty budynek z białymi akcentami stoi na niewielkim prostokątnym skwerze w pobliżu plaży Praia do Dafundo. Teren wyłożony drobną kostką. Jej części układają się w napis “Aquario Vasco da Gama”, który turyści widzą tuż po przekroczeniu ogrodzenia. Po środku ogrodu znajduje się dość pokaźny klomb oraz urokliwe oczko wodne z licznymi rybami. Całości marynistycznego klimatu dopełniają pozornie błahe ozdobniki w postaci żelaznej kotwicy na chodniku, części mechanicznych statku, czy w końcu rzeźby przedstawiającej samego Vasco da Gamę.
Eksponaty i zwiedzanie
Eksponaty znajdują się obecnie w kilku salach wystawienniczych rozlokowanych na trzech poziomach muzeum. Już wchodząc przez opasłe wejście i mijając recepcję wraz z informacją turystyczną, zwiedzający mogą docenić kunszt wykonania dekoracji wnętrza zabytku. Dominują tu kolory pastelowe, a głównie beże i żółć. Na ścianach parteru widnieją ryciny stworzeń morskich w sepii. Tuż po przejściu nowożytnym tunelem, goście trafiają do pierwszego pomieszczenia, czyli Colecao Oceanografica Dom Carlos I (Karola I Dyplomaty znanego z pomnika w centrum Cascais). Mieszczą się tu pozostałości narzędzi badawczych portugalskiego króla, a także niektóre, znalezione przez niego artefakty. Tuż za klatką schodową swoje miejsce znalazł długi korytarz z wystawą Galeria Tropical, a ponadto w głównej auli zlokalizowano intrygującą sferę o nazwie Galeria de Fauna Marinha Portuguesa. Na końcu budynku turyści natrafią na zbiornik Tanque da Tartaruga Marinha, skrywający potężne żółwie morskie. Za nim warto odwiedzić jeszcze Sala dos Anfibios, poświęconą płazom, a także Sala das Otarias, gdzie goszczą kokieteryjne uchatki.
Kolejna kondygnacja to właściwie coś w rodzaju antresoli, poziomu gospodarczego. Zwiedzający będą mogli tu skorzystać z audytorium, sanitariatów oraz niewielkiej, nastrojowej kawiarenki.
Na ostatnim piętrze zachowano pierwotny układ pomieszczeń z początku dwudziestego stulecia. Pierwszym pokojem, nad którym warto się skupić, jest wyjątkowe pod względem historycznym Salao Nobre. Współcześnie zawiera pokaźną część kolekcji zdobytej przez króla Portugalii Carlosa I. Sufit, pomalowany fantazyjnymi motywami morskimi, stanowi wręcz osobną atrakcję. Teren wystawowy ma w tym miejscu trzynaście metrów długości i siedem szerokości. Obok kroki gości kierują się zazwyczaj do ciemnej, oświetlonej jedynie przez niewielkie okno Sala dos Tubaroes, gdzie jest okazja na prześledzenie podstawowych informacji o populacji rekinów w basenie Oceanu Atlantyckiego.
Kolejna kolekcja mieści się w pomieszczeniu o dość tajemniczej nazwie Sala de Malacologia, która jest niczym innym jak próbą przekazania w sposób przystępny elementarnych wiadomości o idei nauki o funkcjonowaniu mięczaków. Formę dydaktyczną wspiera blisko sześćset egzemplarzy gatunków z całego świata z opisem ich fizjologii, morfologii, embriologii, ekologii, czy ścisłej systematyki przyrodniczej. Ostatnia aula, zdecydowanie największa, gdyż licząca przeszło 150 metrów kwadratowych, nosi miano Sala dos Mamíferos Marinhos e Aves. Turyści zdobędą tu wiedzę o ptakach, których siedliska znajdują się w ścisłej korelacji z morzem oraz dotkną naprawdę potężne przykłady muszli skorupiaków, wydobytych na wybrzeżach iberyjskich plaży.
Historia powstania
Akwarium Vasco da Gama, zainaugurowane w 1898 roku, a dokładniej dnia 20 maja jest jednym z pierwszych tego typu obiektów na świecie, wraz z zoo w Lizbonie, wykładnikiem tak zwanych “żywych muzeów” w kraju. Swoje powstanie zawdzięcza pionierowi oceanografii w Portugalii, czyli królowi Carlosowi I. To dzięki jego staraniom wybrano miejsce pod budowę i zatrudniono światowej sławy architekta na dodatkową prośbę Ministerstwa Robót Publicznych.
W ten sposób przygotowano budynek jednopoziomowy, który cieszył się mierną popularnością wśród dziewiętnastowiecznych mieszczan. Początkowo przez brak zróżnicowanej ekspozycji rola edukacyjna instytucji była niewielka, a nie zmieniały tego częste roszady na stanowisku dyrektora lub koordynatora. W 1908 roku zainstalowano tu biura siedziby Portugalskiego Towarzystwa Nauk Przyrodniczych, czyli Sociedade Portuguesa de Ciências Naturais pod kierunkiem utytułowanego profesora Almeidy Limy.
Niecałą dekadę później zaordynowano generalny remont, który wiele zmienił nie tylko w wymiarze materialnym, ale może przede wszystkim w podejściu do organizacji ekspozycji. W ten sposób wybudowano dodatkowe piętro oraz przekazano uroczyście część prywatnej kolekcji władcy, sporządzonej przez dwanaście lat na pokładzie jachtu “D. Amelia”. Wszystkie zachowane pamiątki znajdują się współcześnie w Salão Nobre. Podsumowując, te usilne starania doprowadziły do rozkwitu muzeum oraz rozwoju popularności.
