Fatima – zwiedzanie, jak dojechać? Praktyczny przewodnik

Fatima to miasto położone w centrum Portugalii, w pobliżu którego znajduje się Sanktuarium Fatimskie będące ośrodkiem kultu maryjnego oraz ogromnej liczby pielgrzymek katolickich. Znane na całym mieście z objawień miasto odwiedzane jest przez 5 milionów wiernych rocznie.

Na samym wstępie wpisu należy wspomnieć, że objawienia miały miejsce w Cova da Iria (i tam znajduje się sanktuarium), pastuszkowie mieszkali w Aljustrel (ok. dwa kilometry pieszo od sanktuarium w Fatimie), natomiast w samej Fatimie znajduje się wyłącznie kościół w którym pochowani są rodzice dzieci. Zwiedzenie Fatimy powinno zająć ok. 3 godzin pieszo, samochodem, przemieszczając się tylko między głównymi punktami, 2 godziny. Zwiedzenie Jaskini Monet w pobliżu Fatimy zajmie godzinę.

Co wydarzyło się w Fatimie? Objawienia fatimskie

Pierwsze objawienie miało miejsce w 1758 roku. Matka Boska ukazała się wtedy młodej pasterce i przywróciła jej głos. Na cześć tego cudu wybudowano kaplicę, a w miejscu ukazania znaleziono później figurę Matki Boskiej. W 1801 roku papież Pius VII ustanowił Święto Matki Bożej Pokrzyw (nazwa ta wynikała ze znalezienia wspomnianej figury w pokrzywach).

Trójka pastuszków fatimskich. Od lewej: Łucja dos Santos, Franciszek i Hiacynta Marto

Kolejne objawienia miały miejsca od 13 maja do 13 października 1917 roku. Matka Boska objawiała się wtedy trójce dzieci – pastuszkom wypasającym owce –  Hiacyncie i Franciszkowi Marto oraz Łucji dos Santos. W trakcie objawień Matka Boska przekazała dzieciom trzy Tajemnice Fatimskie. Objawienia miały miejsce 13 maja, 13 czerwca, 13 lipca, 19 sierpnia, 13 września i 13 października. Podczas ostatniego objawienia Matka Boska wyjawiła, że jest Matką Bożą Różańcową, zapowiedziała koniec I Wojny Światowej oraz nakazała wybudować w miejscu objawień kaplicę na jej cześć. Tego dnia również miał miejsce Cud Słońca, który spowodował, że ludzie uwierzyli w cud objawień.

Franciszek i Hiacynta zmarli niedługo po objawieniach (kolejno w 1919 i 1920 roku), natomiast Łucja wstąpiła do zakonu karmelitanek, gdzie doznawała kolejnych objawień. Zmarła 13 lutego 2005 roku, a 13 lutego 2008 roku rozpoczął się jej proces beatyfikacyjny. Franciszek i Hiacynta zostali beatyfikowani 13 maja 2000 przez papieża Jana Pawła II i kanonizowani 13 lutego 2017 roku przez papieża Franciszka.

 Co trzeba zobaczyć w Fatimie?

Bazylika Matki Bożej Różańcowej 

Bazylika Matki Boskiej Różańcowej w Fatimie

Bazylika Matki Boskiej Różańcowej w Fatimie (Basílica de Nossa Senhora do Rosário)  to kościół położony na terenie Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej. Jak pozostałe zabytki wybudowany został w miejscu objawień maryjnych. Bazylika zaprojektowana została przez Gerarda van Kriekena, a 13 maja 1928 roku, w 11 rocznicę pierwszego objawienia poświęcono kamień węgielny pod budowę kościoła. W Bazylice Matki Bożej Różańcowej znajdują się grobowce Hiacynty, Franciszka oraz Łucji.

Bazylika Matki Bożej Różańcowej została zbudowana w stylu neobarokowym. Ma ok. 70 metrów długości i 37 metrów szerokości. W  wewnątrz znajduje się 15 ołtarzy, które poświęcone są 15 tajemnicom różańca. Na fasadzie bazyliki znajdują się marmurowe anioły, a wieża zwieńczona koroną z brązu wznosi się na wysokość 65 metrów. W niszy nad głównym wejściem do kościoła znajduje się posąg Matki Bożej Fatimskiej, który wyrzeźbiony został przez amerykańskiego dominikanina Thomasa McGlynna według osobistych wskazówek Łucji dos Santos.

Szacuje się, że bazylikę odwiedza co roku około 4 milionów pielgrzymów z całego świata.

Groby dzieci fatimskich

Groby pasterzy znajdują się w prezbiterium bazyliki i należą do najczęściej odwiedzanych miejsc przez pielgrzymów. W kaplicy po lewej stronie znajdują się miejsca pochówku Hiacynty oraz Łucji, natomiast w kaplicy po prawej Franciszka. Rzeźby, które przedstawiają Dzieci Fatimskie, poświęcił podczas ich beatyfikacji papież Jan Paweł II.

Muzeum Sanktuarium Fatimskiego 

Muzeum Sanktuarium Fatimskiego zostało otwarte dla zwiedzających w 1955 roku i posiada dwie stałe ekspozycje. Muzeum przedstawia świadectwa związane z objawieniami fatimskimi, budową i rozwojem sanktuarium oraz głoszeniem świadectwa Matki Bożej Fatimskiej na całym świecie. Jedną z wystaw stałych jest wystawa „Fatima Światło i Pokój” (Fátima Luz e Paz) przedstawiająca najważniejsze eksponaty objawień i pielgrzymek  fatimskich. Po raz pierwszy została wystawiona w 2002 roku, a wśród eksponatów można obejrzeć wota dziękczynne ofiarowane Matce Boskiej Fatimskiej zarówno przez pielgrzymów, jak i najważniejszych przywódców państw z całego świata.

Godziny otwarcia: od wtorku do soboty: od 09.00 do 12.00 i od 14.30 do 17.30 (ostatnie wejście). W niedziele, święta kościelne i państwowe: od 09.00 do 12.00 i od 14.30 do 16.30 (ostatnie wejście). Nieczynne: w poniedziałki, rano 13 dnia każdego miesiąca od maja do października, 24 grudnia po południu, 25 grudnia i 1 stycznia.

Kaplica objawień w Fatimie

Kaplica objawień w Fatimie. Uroczystość związana z rocznicą objawienia. Na zdjęciu kardynał Antonio Augusto dos Santos Marto.

Zbudowana w miejscu objawienia Matki Boskiej Kaplica Objawień (Capelinha das Aparições) to stosunkowo niewielkie, przeszklone miejsce kultu. Kaplica jest najstarszym historycznie obiektem na terenie sanktuarium. Pierwsza msza została w niej odprawiona 13 października 1921 roku, czyli w 4 rocznicę ostatniego objawienia fatimskiego. W 1922 roku Kaplica Objawień została wysadzona w powietrze przez przeciwników podważających prawdziwość objawień. 13 grudnia 1922 roku rozpoczęła się odbudowa Kaplicy Objawień. Kaplica zachowała się od jej otwarcia 13 grudnia 1923 roku do dziś. Pokryta jest dachem dwuspadowym. Przed kaplicą znajduje się ambona, miejsce siedzące i ołtarz oraz kolumna z pomnikiem Matki Bożej Fatimskiej, który wyrzeźbiony został przez Jose Ferreira Thedima w 1920 roku. Korona Matki Boskiej Fatimskiej ozdobiona jest 2679 szlachetnymi kamieniami, 313 perłami i kulą, którą 13 maja 1981 roku postrzelono papieża Jana Pawła II.

To właśnie w kaplicy objawień codziennie, o godzinie 18:30, odbywa się różaniec, a następnie marsz z pochodniami. Każdemu dnia tygodnia odpowiada jedna z części różańca.

• poniedziałek – tajemnice radosne
• wtorek – tajemnice bolesne
• środa – tajemnice chwalebne
• czwartek – tajemnice światła
• piątek – tajemnice bolesne
• sobota – tajemnice radosne
• niedziela – tajemnice chwalebne

Tuż obok kaplicy objawień znajduje się palenisko, na którym wierni składają świece łącząc je ze swoją intencją w sprawie, której przybyli do sanktuarium.

Bazylika Trójcy Przenajświętszej 

Bazylika Trójcy Przenajświętszej

Bazylika Trójcy Przenajświętszej (Igreja da Santíssima Trindade) to kościół znajdujący się tuż obok Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej. Wybudowany został w latach 2004 -2007 z ofiar pieniężnych pielgrzymów. Bryła bazyliki w Fatimie powstała w głowie wybitnego, greckiego architekta Alexandrosa Tombazisa w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia. Artysta postanowił zaprezentować światu przykład prostej, acz dostojnej formy będącej kwintesencją zamysłów modernizmu. Po ponad dekadzie powstała świątynia długa na 95 metrów i o 20 metrów szersza. Podstawową kwestią, widoczną na pierwszy rzut oka jest współistnienie dwóch podstawowych, symetrycznych elementów, jak doskonały okrąg oraz przecinający go element liniowy, co ma nie zagłuszać wymowy religijnej miejsca i współgrać z otaczającymi zabytkami.

W środku bazyliki o kształcie koła znajduje się 9000 miejsc dla wiernych, w tym ponad 8 tys. miejsc siedzących, które jednocześnie zapewniają panoramiczny widok na prezbiterium z krucyfiksem i mozaikowym, apokaliptycznym panelem. Ściany zewnętrzne pokryte są jasnobrązowym piaskowcem, a wieńczy je niewidoczna z zewnątrz konstrukcja dachu. Ten twór przecinają dwie belki, które tworzą środkową oś, unoszącą się w kierunku ołtarza przeciwnie do podłogi. Pozostałe elementy sklepienia po obu stronach środkowych żeber składają się ze stalowej konstrukcji o przekroju piły. Pochylone powierzchnie wsporników, skierowane na południe służą zarówno do odbijania światła dziennego w kierunku północnych okien, jak i do wspierania trzech tysięcy metrów kwadratowych paneli fotowoltaicznych. Półprzezroczysta membrana jest zawieszona pod szczytem, aby uniknąć jej widoczności z dołu oraz w celu uzyskania ogólnego miękkiego rozkładu zarówno dziennego, czy sztucznego oświetlenia. Jednorodnością lub konkretnym akcentowaniem barw można sterować komputerowo, zamykając lub otwierając żaluzje.

W środku bazyliki o kształcie koła znajduje się 9000 miejsc dla wiernych, w tym ponad 8 tys. miejsc siedzących. W świątyni znajdują się trzy kaplice: Kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa (Capela do Sagrado Coração de Jesus), Kaplica Niepokalanego Serca Maryi (Capela do Imaculado Coração de Maria), Kaplica Zmartwychwstania Jezusa  (Capela da Ressurreição de Jesus), a także miejsce adoracji Najświętszego Sakramentu oraz dziesiątki konfesjonałów przygotowanych dla penitentów.

Dom-Muzeum w Aljustrel 

Dom-Muzeum w Aljustrel

Jest to dom Marii Rosy (matki chrzestnej Łucji dos Santos) położony 2 km od Sanktuarium Maryjnego w Fatimie. Znajduje się w nim ekspozycja pokazująca życie codzienne w portugalskiej wsi z czasów objawień fatimskich (rzemiosło, stroje, narzędzia rolnicze, przedmioty użytku domowego). Obiekt udostępniony do zwiedzania został 19 sierpnia 1992 roku.

Godziny otwarcia: od 09.00 do 13.00 i od 14.00 do 18.00. Nieczynne: w poniedziałki i 25 grudnia.

Domy Pastuszków – Franciszka, Hiacynty i Łucji 

Domy Dzieci Fatimskich znajdują się w Aljustrel – 2 km od Sanktuarium Maryjnego w Fatimie. Możesz dotrzeć tam pieszo lub np. dojechać kolejką, która kursuje między bazyliką, a Aljustrel.

Dom Łucji dos Santos

Dom Łucji dos Santos

Dom w którym wychowała się Łucja został odrestaurowany i zawiera meble część wyposażenia pozostawionego przez rodzinę dos Santos. Dom jest niewielki, ale pokazuje, że rodzina dos Santos żyła na znacznie wyższym poziomie niż rodzina Marto, widać to zarówno w konstrukcji domu jak i wyposażeniu, które się w nim znajduje. Obok domu Łucji znajduje się niewielkie muzeum w którym znajdują się przedmioty związane z jej życiem (m.in. pierwszy różaniec i szalik, który nosiła w czasie objawień) i listy. Tuż obok domu znajduje się studnia Arneiro, gdzie latem 1916 roku doszło do drugiego objawienia.

Dom Franciszka i Hiacynty Marto

Dom rodziny Marto oddalony jest niecałe dwieście metrów od domu Łucji.

Miejsca objawień w Fatimie

Oprócz najbardziej znanego punktu – Kaplicy Objawień – umiejscowionej w Cova da Iria, mamy jeszcze trzy miejsca związanego z objawieniami. Każde z nich jest punktem na drodze krzyżowej prowadzącej ku kalwarii węgierskiej.

Loca do Cabeço

Loca do Cabeço to miejsce pierwszego i trzeciego z objawień Anioła widzianego przez pastuszków. Wzgórze znajduje się w całkowitym odosobnieniu, wsród drzew oliwnych. Rzeźba anioła umieszczona jest na podeście, a obok niego klęczy trójka pastuszków. Miejsce jest znane również jako Loca do Anjo (wzgórze Anioła).

Jedno z miejsc objawień fatimskich – Loca do Cabeço

W swoich wspomnieniach Łucja opisuje, że właśnie tutaj Anioł Święty ofiarował pastuszkom komunię świętą, a następnie nauczył ich modlitwy:

Przenajświętsza Trójco, Ojcze, Synu, Duchu Święty, wielbię Cię z najgłębszą czcią i ofiaruję Ci najdroższe Ciało, Krew, Duszę i Bóstwo Jezusa Chrystusa, obecnego we wszystkich tabernakulach świata, jako przebłaganie za zniewagi, świętokradztwa i zaniedbania, którymi jest On obrażany! Przez nieskończone zasługi Jego Najświętszego Serca i Niepokalanego Serca Maryi błagam Cię o nawrócenie biednych grzeszników.

Studnia Arneiro

Studnia, umiejscowiona zaledwie kilkadziesiąt metrów na południowy wschód od domu Łucji dos Santos, jest miejscem drugiego objawienia latem 1916 roku. Miała tu miejsce także wizja Ojca Świętego przez Hiacyntę Marto. Aktualnie w miejscu objawienia znajduje się posąg Anioła i trójki pastuszków.

Valinhos

Miejsce czwartego objawienia – Valinhos

Pomiędzy ósmą, a dziewiątą stacją drogi krzyżowej znajduje się kapliczka wraz figurą Matki Boskiej. To właśnie w tym miejscu doszło do czwartego objawienia.

Droga krzyżowa (szlak pastuszków) i kalwaria Węgierska w Fatimie

Pielgrzymka do Sanktuarium Matki Boskiej Fatimskiej związana jest również z przejściem Drogą Krzyżową (Via Sacra), która prowadzi przez 14 stacji wspominających Mękę Jezusa Chrystusa. Droga krzyżowa rozpoczyna się na rondzie św. Teresy z Ourem, na końcu Via Sacra znajduje się Kalwaria z postacią Ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa i kaplicą króla Węgier – św. Stefana. W środku kaplicy św. Stefana znajdują się witraże prezentujące węgierskich świętych, dwie mozaiki przedstawiające objawienie Matki Boskiej trojgu pastuszków i przekazanie Matce Boskiej korony Węgier przez św. Stefana. Stacje drogi krzyżowej zostały ufundowane w 1964 roku przez uchodźców węgierskich, dlatego też droga krzyżowa w Fatimie nosi również miano Drogi Węgierskiej.

Grutas da Moeda

Wnętrze Jaskini Monet tuż obok Fatimy

Czyli „Jaskinie Monet” to z pewnością najmniej znana atrakcja w okolicach Fatimy. Grutas do Moeda to wapienne jaskinie odkryte w 1971 roku przez myśliwych. Formacje wapienne znajdują się na długości 350 metrów i głębokości 48 metrów. Z nazwą jaskini związana jest jedna z portugalskich legend. Mawia się, że mężczyzna został w jej pobliżu napadnięty i zamordowany. Złodzieje postanowili wrzucić jego ciało do środka przepaści, jednak zrobili to na tyle nieuważnie, że wraz z ofiarą do środka wpadł worek wypełniony monetami, które rozsypały się po całej grocie. Jaskinia wraz z trasą turystyczną otwarta jest dla turystów przez cały rok.

Zwiedzanie Jaskini możliwe jest tylko z przewodnikiem. Bilet kosztuje 7 euro. Czas zwiedzania to ok. godzina.

Mapa i droga Krzyżowa w Fatimie

Poniżej na mapie zaznaczone wszystkie miejsca wymienione we wpisie. Osobno zaznaczyłem również drogę krzyżową.

Kiedy jechać do Fatimy?

Pielgrzymka do Fatimy może być zorganizowana w każdym miesiącu roku. Należy jednak zwrócić uwagę na czas głównych uroczystości religijnych, które mają miejsce w dni rocznic objawień tj. 12, 13 maja oraz 12, 13 października. W tym czasie do Fatimy przybywa ogromna ilość turystów i pielgrzymów, co wiązać się może z koniecznością dokonywania wcześniejszych rezerwacji miejsce oraz ogólnym wzrostem cen. Najmniejsza liczba turystów odwiedza Sanktuarium Matki Boskiej Fatimskiej w okresie zimowym (od października do kwietnia).

Pogoda w Fatimie

Portugalia to kraj, w którym panuje łagodny klimat cechujący się gorącymi latami oraz lekkimi i krótkimi zimami.  Fatima leży w środkowej części kraju, 125 km od stolicy Lizbony. Letnie temperatury sięgają tu powyżej 30’C, natomiast w zimie rzadko kiedy spadają poniżej 9’C. Same zimy bywają jednak deszczowe, planując zatem wycieczkę do Fatimy zimą, warto zabrać ze sobą ciepły sweter na chłodne wieczory i kurtkę przeciwdeszczową.

Jak dojechać do Fatimy?

Dojazd do Fatimy z dużych miast w Portugalii nie stanowi problemu zarówno samochodem jak i komunikacją publiczną. Drodze z Porto do Fatimy i z Lizbony do Fatimy poświęciłem osobne wpisy – zapraszam właśnie do nich.