Najstarsza świątynia w mieście kryje mnóstwo intrygujących artefaktów. Jej klimatyczne położenie na szczycie dzielnicy Ribeira zapewnia doskonałe widoki na Porto, a mnogość styli architektonicznych w jej wnętrzu zachwyca.
Spis treści
Architektura i detale
Katedra zachowuje w sobie mnóstwo różnorodności. Wynika to z ciągłych zmian, renowacji czy nowych pomysłów architektonicznych. Ten fakt wpływa jednoznacznie na wrażenia wizualne, gdyż współcześnie można tu zaobserwować istny konglomerat idei sztuki. We wnętrzu i w bryle budynku można dostrzec ślady romańskie, gotyckie, manuelińskie, barokowe, czy nawet manierystyczne.
Wygląd zewnętrzny
Główna bryła świątyni wznosi się na wzgórzu nad rzeką. Mury zewnętrzne przywołują na myśl realia wczesnego średniowiecza.
Katedra jest otoczona przez dwie wieże zwieńczone kopułą, ze wspaniałym rozetowym oknem pod środkowym łukiem. Całość mimo stuleci zachowuje wygląd obronny, a świadczą o tym blanki zwieńczające ściany budowli. Sam kompleks obejmuje nie tylko prezbiterium wraz z nawami, czy zakrystią, lecz także krużganki i zabytkowe apartamenty Casa do Cabido. Katedra jest położona na placu Terreiro da Se na którym warto spędzić chociaż kwadrans.
Detale architektoniczne wnętrza
Wnętrze katedry ma kształt łacińskiego krzyża z trzema naprzemiennymi nawami i pięcioma przęsłami, transeptem oraz dużym prostokątnym prezbiterium. Sama kulminacja kościoła jest wynikiem starań biskupa Gonçalo de Morais z okresu manieryzmu. Dekoracja apsydy obejmuje mieszankę kolorowego marmuru, a ściany wokół ozdabiają wydatne, duże okna z perspektywicznymi obrazami włoskiego architekta Nicolau Nasoni.
Ponadto ten fragment zawiera zapierający dech w piersiach złocony ołtarz, rzeźbiony w myśl zasad przyświecających odmianie baroku na ziemi portugalskiej, czyli w tak zwanym “barocco joanino”. Ostry wertykalizm nawy głównej, naznaczony grubymi, wysokimi filarami sprawia od stuleci ogromne wrażenie na odwiedzających, a także zapewnia doskonałą, przejmującą akustykę. W transepcie, po lewej stronie, swoje miejsce znalazł intronizowany wizerunek Nossa Senhora da Vandoma z czternastego stulecia, patronki miasta Porto.
Od nawy poprzecznej odchodzi nisza kaplicy Najświętszego Sakramentu ze słynnym Srebrnym Ołtarzem o ogromnych wymiarach i sztukaterii wykonywanej w kilku etapach na przestrzeni dwustu lat. Jest uważany za epokowe dzieło portugalskiego zdobnictwa sakralnego, z rozległą biblijną ikonografią skoncentrowaną na Eucharystii. Po drugiej stronie turyści odnajdą wizerunek Nossa Senhora da Silva. Dedykowaną kaplicą tego ramienia jest barokowa instalacja poświęcona Świętemu Piotrowi. Na końcu intrygująca wydaje się być zakrystia z licznymi dziełami malarstwa, czy rzeźby. W 1985 roku w wysokim chórze zainstalowano duże organy piszczałkowe.
Krużganki
Gotycki w założeniu krużganek powstał pod koniec czternastego wieku. Prowadzą na niego majestatyczne granitowe schody.
Zaś cechą charakterystyczną są dodane później duże panele azulejos autorstwa mistrza Valentima de Almeida w liczbie siedmiu ze scenami z biblijnej “Pieśni nad pieśniami”, nawiązującymi do mistycznego dialogu między Bogiem a Dziewicą, patronką katedry.
W sąsiedztwie znajduje się stara klauzura, będąca niegdyś częścią tak zwanego “biskupiego cmentarza”. Współcześnie prowadzone są tu cykliczne prace archeologiczne.
Na jednej z pierzei dziedzińca turyści odnajdą kaplicę ku czci Świętego Wincenta o klasycznym zdobnictwie renesansowym o licznej ornamentyce staro i nowotestamentalnej. Warto zwrócić uwagę na nieco surową apsydę pod wezwaniem Jana Ewangelisty.
Historia
Wczesne początki chrześcijaństwa na ziemiach wokół Porto sięgają jeszcze czasów antycznych. Wydaje się, że miasto stanowiło siedzibę diecezjalną mniej więcej na przełomie V i VI wieku naszej ery. Miało to miejsce za panowania plemienia Swebów, którzy przyjęli początkowo chrzest wedle obrządku ariańskiego w 466 roku.
Kolejne stulecia minęły pod znakiem degradacji kultury i wartości katolickich, głównie za sprawą przybyłych z Afryki Maurów. Dzieje rekonkwisty XI oraz XII stulecia położyły kres muzułmańskim wpływom. Za postać nieocenioną w procesie restauracji Portugalii uznaje się biskupa Hugo, który stanął na czele starej katedry, a ponadto usilnie wnosił o budowę nowej świątyni.
W przeciwieństwie do tego, co często znajduje się w źródłach, obecna konstrukcja sakralna w Porto nie została zbudowana pod patronatem legendarnego wręcz w ikonografii dostojnika. Przedromański zabytek jest wspomniany dopiero w dokumencie De Expugnatione Lyxbonensi, jako istniejący od 1147 roku. Już dwa wieki później dobudowano kunsztowną, gotycką kaplicę grobową João Gordo. Był on rycerzem szpitalnym, prawdopodobnie zakonu Sovrano Militare Ordine Ospedaliero di San Giovanni di Gerusalemme di Rodi e di Malta, czyli tak zwanych “maltańczyków” lub “joannitów”. Wówczas pracował na prywatne zlecenia dla króla Dinisa I. Również z okresu końca średniowiecza a początku renesansu pochodzą eleganckie zabudowania klasztorne, skonstruowane między XIV a XV wiekiem za panowania oraz na prośbę króla João I, który poślubił angielską księżniczkę Filipę z Lancaster.
Ten gest był swego rodzajem prezentem ślubnym dla mnichów na uroczystość mającą miejsce w tym prezbiterium. Kolejnym reliktem tamtych czasów jest zachowane, cudowne, witrażowe okno rozetkowe, które umieszczono tuż nad głównym wejściem do katedry. Jednakże to dopiero setki lat później pojawiła się prawdziwie, rewolucyjna zmiana. XVIII wiek to czas wielkiej ekspansji inwestycyjnej dla miasta wraz z rosnącym przychodem ze sprzedaży wina.
Zatrudniono wówczas mistrza Nicolau Nasoni jako malarza do pracy nad zestawem fresków, które można podziwiać z ołtarza lub zakrystii. Jego interwencja na tym się nie skończyła. W akcie natchnienia zaprojektował jeszcze fontannę Chafariz de São Miguel, pięknie zdobiony balkon zewnętrzny zwany Galilé, a także nowy pałac dla biskupa. Do całości pamiątek z tego okresu zaliczyć można jeszcze przytłaczającą wręcz przepychem Capela do Santíssimo Sacramento, czy Srebrny Ołtarz. Na początku XIX stulecia, kiedy siły napoleońskie przetoczyły się przez Europę i Portugalię w tym konkretnym przypadku, nastąpił kryzys na całym półwyspie. Francuscy żołnierze splądrowali obiekty religijne, szabrując co większe skarby. Z katedrą w Porto sytuacja byłaby podobna, gdyby nie interwencja kapłana, który pośpiesznie pokrył co najważniejsze relikty wapnem, aby ukryć je przed kradzieżą.
