Monsanto jest wyjątkową wsią, położoną przy granicy z Hiszpanią, prawie 300 kilometrów od Lizbony i Porto. Mimo odległości od stolicy warto ją odwiedzić, gdyż stanowi wyjątkowy twór pośród tysięcy innych, podobnych do siebie miasteczek. W czasach dyktatury Salazara Monsanto zostało nawet uznane za „najbardziej portugalską miejscowość”. Współcześnie należy do tuzina monumentów kultury zrzeszonych w grupę o nazwie „Aldeias Históricas de Portugal”.
Spis treści
Atmosfera portugalskiej wsi
Wieś nie zmieniła się prawie przez setki lat i cieszy się statusem żywego muzeum. Z tego właśnie względu wyjątkowa zabudowa Monsanto nie może ewoluować i musi zachowywać swój klasyczny, nieodparty urok.
Wąskie, maleńkie uliczki przygranicznej miejscowości wiją się stromymi zboczami obok domków z czerwonymi dachami, przyciśniętych do omszałych głazów. Niektóre kamienie są faktycznie wyposażone w drzwi, które prowadzą do zmyślnych konstrukcji wykutych w skalistym krajobrazie.
Choć górzyste miasteczko wydaje się nieco niekonwencjonalne, w rzeczywistości stanowi wyjątkową odmianę klasycznej architektury portugalskiej. Spacerując brukowanymi arteriami, szybko staje się oczywiste, że Monsanto to swoisty mikrokosmos Portugalii.
Styl budownictwa obejmuje nawet narodowy styl manueliński na wielu zabytkach i lokalnym kościele. Chociaż z pewnością wioska wpisuje się ryt iberyjski, to turyści zapamiętają głównie mieszkania w formie jaskiń, czy ścieżki przypominającej szlaki w polskich Górach Stołowych.
Castelo de Monsanto
Zamki Monsanto i Idanha-a-Velha zostały zbudowane w 1171 roku. Właściwy kształt zabytku nadano jednakże dopiero w XIII wieku. Prace remontowe zakończyli po kilkudziesięciu latach król Dinis i kolejni następcy tronu aż po jego prawnuka Fernando. Po ujednoliceniu z Królestwem Kastylii podczas interregnum w Portugalii miejsce zaczęło popadać w ruinę. Według kronikarza Fernão Lopesa, Monsanto było wioską lojalną wobec królowej Beatrice.
Obszar ten odrestaurowano staraniem piętnastowiecznych włodarzy, co doprowadziło do budowy barbakanu oraz dużej kilkunastometrowej studni należąca do rodziny Castro. W drugiej połowie XVII wieku konstrukcje zostały przystosowane do wspierania artylerii, wraz z budową ziemnych baterii i stanowisk strzelniczych, a także ścian fortyfikacyjnych dla żołnierzy.
Ciekawostkę historyczną stanowi informacja o wydarzeniach mających miejsce prawie dwa stulecia później. Wówczas niejaki major Eusébio Furtado był odpowiedzialny za instalację garnizonu wojskowego, co spowodowało poważne prace rewitalizacyjne na zamku. W toku przygotowań nastąpiła eksplozja beczki z proszkiem, co spowodowało częściowe zniszczenie zamku. Zawalenie się klifu w 1831 roku dokonało dzieła degradacji fortyfikacji.
Architektura i detale
Zamek znajdował się na wzgórzu o wysokości 763 metrów nad poziomem morza, położonym na prawym brzugu Rio Ponsul z widokiem na tajemnicze, zanurzone w skałach centrum miejskie i parafię São Salvador.
W jego murach znajduje się kaplica Santa Maria do Castelo, ruiny prezbiterium São João, romański kościół São Miguel, pozostałości po starej osadzie i kilka wież.
Wokół zabytku znajduje się kilka grobowców i rzeźbionych otworów w skałach, które nadają miejscu mistyczny charakter. Obszar charakteryzuje się granitowymi odkrywkami i nagimi ścianami klifu, co jedynie wzmaga wyjątkowość tej atrakcji, głównie w promieniach zachodzącego słońca.
Na wschodzie znajduje się punkt widokowy na wschodnią granicę, a na południe i południowy wschód panorama obejmuje doliny rzeki Aravil, a także Cerro da Cardoza. Na północy znajduje się Serra da Estrela oraz zamek Penamacor i twierdza Belmonte.
Historia Monsanto
Najwcześniejsze ślady ludzkiej obecności w tym miejscu pochodzą z wczesnej epoki kamienia. Przyjmuje się, iż później tereny te zajmowali Rzymianie, którzy z czasem ustąpili pola najeźdźczym plemionom Wizygotów, czy muzułmańskim Maurom z terenów północnej Afryki. W dwunastym stuleciu Alfons I, w trakcie chrześcijańskiego podboju Półwyspu Iberyjskiego zwanego umownie rekonkwistą, przejął ten obszar i podarował go zakonowi templariuszy w 1165 roku.
Jedynym obowiązującym wówczas warunkiem tego wyjątkowego prezentu było zbudowanie dwóch, nowych zamków obronnych poniżej i powyżej ówczesnej siedziby biskupstwa Idanha. Pod przywództwem mistrza religijnego Gualdima Paisa ustanowiono twierdzę w granicach cywilnej parafii Idanha-a-Nova.