Trudno sobie współcześnie wyobrazić o ile uboższe w dzieła sztuki byłyby galerie i muzea, gdyby nie postacie filantropów i mecenasów sztuki. Na terenie Portugalii jedną z takich postaci był ormianin Calouste Gulbenkian. Po jego śmierci, fundacja spełniła ostatnie życzenie swojego założyciela o przeznaczeniu fortuny na opiekę nad eksponatami światowych artystów.
Spis treści
Calouste Gulbenkian
Calouste Gulbenkian urodził się 23 marca 1869 roku w dzielnicy Scutari na terenie Konstantynopolu, dzisiejszego Stambułu, stolicy Imperium Osmańskiego. Wczesną edukację otrzymał w Aramyan-Uncuyan, stołecznej szkole dla imigrantów, choć prawdopodobnie pochodził z legendarnej, ormiańskiej, szlacheckiej rodziny Rshtuni. Następnie uczęszczał do francuskojęzycznej szkoły Saint-Joseph i kontynuował naukę w Robert College. Te studia zostały przerwane po kilku latach, gdy będąc nastolatkiem przeprowadził się do Marsylii, aby doskonalić swoje umiejętności lingwistyczne w lokalnym liceum.
Wkrótce potem jego ojciec wysłał go na edukację do King’s College London, gdzie studiował produkcję naftową. Wówczas dał się poznać jako bardzo błyskotliwy student. Jego graduacja pod koniec lat osiemdziesiątych dziewiętnastego stulecia została okraszona zdobyciem dyplomu inżynierii i nauk stosowanych pierwszej klasy. Rok później wyjechał do Baku, aby zbadać rosyjski przemysł rafineryjny i pogłębić swoją wiedzę na temat technik wydobywczych. Przez następne miesiące pisał artykuły, a także, z polecenia ministra Hagopa Pashy, poszukiwał potencjalnych złóż na terenie Mezopotamii dla gospodarki osmańskiej.
Chęć pracy w opozycji do polityki rządu wymusiła na nim emigrację najpierw do Egiptu, a następnie na Wyspy Brytyjskie. W 1902 roku otrzymał brytyjskie obywatelstwo. Za granicą rozpoczął zręczną politykę inwestycyjną, która doprowadziła w ostateczności do powołania Turkish Petroleum Company, czyli konsorcjum największych europejskich koncernów naftowych, obierających sobie za cel przewodni pozyskanie praw do poszukiwania i rozwoju wydobycia nafty na terytorium dzisiejszego Iraku i Afganistanu. Plany ziściły się po upadku Imperium Osmańskiego. Wtedy Gulbenkian pozbył się akcji firmy pozostawiając sobie zaledwie pięcioprocentowy udział w akcjonariacie. Aż do śmierci działał w ramach sentencji: „lepiej mieć mały kawałek dużego ciasta, niż duży kawałek małego”.
Ormianin zgromadził ogromną fortunę i kolekcję dzieł sztuki, które trzymał w prywatnym muzeum w swoim paryskim domu. Gdy do swojego prywatnego muzeum zaprosił jednego z dziennikarzy czasopisma Life, ten stwierdził, że: „nigdy we współczesnej historii jeden człowiek nie posiadał tak wielu przedmiotów”. Gulbenkianowi udało się zgromadzić ponad 6400 eksponatów. Przez całe życie przekazywał także duże sumy pieniędzy kościołom, wybitnym uczniom za pomocą stypendiów swojego imienia, szkołom i szpitalom. Duża część trafiła także do jego ojczyzny, Armenii. Gulbenkian opuścił Francję pod koniec 1942 roku na rzecz Lizbony, gdzie mieszkał aż do swojej śmierci. Jako swój wybrał jeden z apartamentów w hotelu Aviz gdzie zmarł w wieku 86 lat. Został pochowany w kościele świętego Sarkisa w Londynie.
Historia powstania muzeum
Powstanie muzeum zostało zapisane w testamencie Calouste. Tereny pod budowę muzeum zostały zakupione przez fundację Gulbenkiana w kwietniu 1957 roku. Dwa lata później ogłoszono konkurs na projekt siedziby głównej. Ostatecznie wygrał zespół, w skład którego wchodzili architekci Alberto J. Pessoa, Pedro Cid i Ruy Jervis d’Athouguia, a także architekci krajobrazu António Viana Barreto oraz Gonçalo Ribeiro Telles, którzy byli odpowiedzialni za projekt parku wokół muzeum.
W grudniu 1961 roku rozpoczęto realizację projektu parku, a prace nad samym budynkiem rozpoczęły się rok później. Prace zostały zakończone w 1968 roku. W 1983 roku powstało Centrum Sztuki Nowoczesnej według projektu architekta Johna Leslie Martina, zaś po kilkunastu miesiącach wybudowano pawilon dziecięcy. XXI wiek upłynął pod znakiem rozwoju, dostosowywania muzeum do wymogów współczesnych turystów. Przebudowano ogrody oraz pomyślano o nowych pawilonach wystawowych.
Sama bryła budynku jest bardzo prosta i modernistyczna w formie. Autorzy budowli zgodnie stwierdzili, że przemówić powinna znajdująca się w środku sztuka.
Kolekcja muzeum
Większość z kilku tysięcy eksponatów zebrał sam Gulbenkian, który miał doskonały gust artystyczny. Dzieła sztuki, od gobelinów, ceramiki, biżuterii i szkła po obrazy, rzeźby i meble, są prezentowane w przestronnych, dobrze oświetlonych pokojach i podzielone na dwa obwody. Pierwszy poświęcony jest ornamentyce egipskiej, klasycznej i przedmiotom z Bliskiego, czy Dalekiego Wschodu. Najważniejsze to mitologiczne skarabeusze, greckie wazony, rzymska biżuteria, asyryjskie płaskorzeźby, perskie arrasy, chińska porcelana i japońskie drzeworyty.
Drugi tor pokazuje dziedzictwo europejskie, z naciskiem na francuską szkołę dekoracyjną. Godne uwagi są średniowieczne iluminowane książki, kolekcja malarstwa mistrzów flamandzkich, włoskich i francuskich oraz kolekcja osiemnastowiecznych, ludwikowskich mebli, które Gulbenkian szczególnie uwielbiał. Cały pokój poświęcony jest biżuterii w stylu secesyjnym René Lalique, projektantce, która tworzyła klejnoty, które często były inkrustowane kamieniami szlachetnymi i ozdobione złotem lub kunsztowną emalią.
Eksponaty turyści odnajdą w dedykowanych, szesnastu pokojach o sugestywnych nazwach, gdzie zainteresowani zwrócą uwagę na światowej sławy nazwiska Domenico Ghirlandaio, Rubensa, Rembrandta, Rodina, Renoira, Vittore Carpaccio, Van Dycka, Degasa, Édouard Maneta, Claude Moneta, czy Jean-François Milleta.
Park Callouste Gulbenkiana
Park wokół muzeum ma powierzchnię dziewięciu hektarów. Jest to zielona przestrzeń z różnymi gatunkami zwierząt i różnorodną roślinnością, z jeziorem, strumieniami, tarasami krajobrazowymi, szlakami przez gaje, a nawet amfiteatrem na świeżym powietrzu, na którym można oglądać koncerty i pokazy w cieplejsze noce.
Turyści przechadzając się licznymi ścieżkami dydaktycznymi, mogą podziwiać setki gatunków roślin i zwierząt w ich naturalnym środowisku. Na uwagę zasługują stanowiska okazałych dębów, czeremch, śliw, olch, topoli, cyprysów, a nawet winogron i granatów. Czas umilają liczne ptaki śpiewające, jak pliszki, bogatki, zimorodki, kosy, drozdy, zięby, czy egzotyczne papugi.
Muzeum Gulbenkiana – bilety 2019
Odwiedzenie parku wokół budynku jest bezpłatne. Wstęp do muzeum jest płatny. Jest możliwość zakupu dwóch typów biletów: na wszystkie kolekcje (stałe i czasowe) i tańszego biletu wyłącznie na kolekcje stałe (Fundatora i Kolekcji Sztuki Współczesnej). Przed zakupem biletu warto sprawdzić jakie kolekcje są dostępne w wystawach czasowych i zależnie od tego wybrać rodzaj biletu.
– Bilet na wszystkie wystawy – 14 Euro
– Bilet na kolekcje stałe – 10 euro
– Bilet ulgowy – 50% zniżki
– Lisboa Card – 20% zniżki
– Poniżej 13 roku z opiekunem – bezpłatnie
– W każdą niedzielę po 14:00 – bezpłatnie
Bilet ulgowy przysługuje każdemu poniżej 30 rż i powyżej 65 rż. Bilety zakupisz online na stronie fundacji.
