Zabytki przestrzeni użytkowej stanowią bardzo ważną część krajobrazu miejskiego. Most Ludwika I (Ponte de D. Luís) w portugalskim Porto jest wybitnym przykładem dziewiętnastowiecznej architektury służącej ludziom. Dwupokładowy, metalowy, łukowy twór rozciąga się nad rzeką Douro łącząc Porto z winnym zagłębiem Vila Nova de Gaia. Most ma rozpiętość prawie dwustu metrów, co czyniło go w momencie budowy najdłuższym mostem dwukondygnacyjnym. Często turyści mylą most z pobliską przeprawą kolejową Maria Pia, którą wzniesiono wcześniej w bardzo podobnej estetyce industrialnej.
Spis treści
Historia mostu Ludwika I
W drugiej połowie XIX wieku nastąpił gwałtowny rozwój handlu w Porto. Wiele fabryk i winnic ze względu na koszty powstawało we wschodniej części miasta – najczęściej tuż za rzeką, w nieodległej Vila Nova de Gaia. Z czasem ruch wzrósł na tyle, że do przepraw nie wystarczał już stosunkowo niewielki most wiszący (ponte Pênsil – most Marii II). Właśnie w tym momencie rozpoczyna się historia powstania mostu Ludwika I.
W 1879 roku francuski architekt, autor pobliskiego mostu Maria Pia, Gustave Eiffel przedstawił projekt budowy nowego mostu nad nurtem Douro z pojedynczym pokładem w celu ułatwienia przemieszczania się po okolicy zurbanizowanej. Ambitny plan został jednak wówczas stanowczo odrzucony z powodu gwałtownego wzrostu liczby mieszkańców miasta, co wymagało ponownej analizy ograniczeń konstrukcji jednopoziomowej. Konkurs na pomysły został zainicjowany w listopadzie kilkanaście miesięcy później w celu zbudowania przepustowego, metalowego mostu.
W styczniu obrady niezależnego komitetu wsparły projekt belgijskiego potentata konsorcjum Société de Construction de Willebroek, który kosztował astronomiczną jak na tamte czasy kwotę 369 000 000 réis,. Miasto oraz opinia publiczna obrały za głównego inżyniera Théophila Seyriga, autora kreślarskich założeń budowli, a także ucznia Gustave’a Eiffla. Roboty ziemne rozpoczęły się wzdłuż boków wież Ponte Pênsil, który z czasem został całkowicie zdemontowany. Aktualnie po moście Marii II pozostały tylko filary, które znajdziemy tuż pod mostem Ludwika I, od strony Porto.
Do 26 maja 1886 roku przeprowadzono pierwsze eksperymenty na wadze z transportem dwóch ton na metr kwadratowy. 30 października zakończono etap łuku głównego, czy też pokładu górnego, co zwieńczyło się inauguracją już następnego dnia. Od 1 listopada system opłat za przejazd zaczął działać pod zarządem zwycięskiej firmy, a wynosił skromne cztery reís na osobę. W kolejnym roku udostępniono uroczyście dolny pokład, kończąc projekt. Podczas ceremonii most został poświęcony przez biskupa D. Américo.
W 2003 roku most został zamknięty dla ruchu samochodowego, by dopasować konstrukcję do systemu metra w Porto. Nowa, żółta linia D została otwarta 18 września 2005 roku i od tego czasu po górnym pokładzie poruszają się tylko wagony metra.
Detale i architektura
W mieście znajdują się jeszcze cztery inne przeprawy, najlepiej widoczne podczas rejsu po rzece Douro. Jednakże to Ponte de D. Luís jest tym najdłuższym i najczęściej fotografowanym przez turystów. Najbardziej charakterystycznym elementem mostu jest wielki, metalowy łuk o średnicy 172,5 metra, który łączy ze sobą dwa pokłady. Oba są zacumowane do brzegów rzek za pomocą murowanych filarów – górny przeznaczony jest dla tramwajów, dolny dla samochodów. Po obu poziomach mogą również chodzić piesi, należy tu wspomnieć, że korzystanie z mostu jest całkowicie bezpłatne – należy tylko uważać na pociągi metra jeżdżące po górnym pokładzie podczas robienia zdjęć. 😉
Wyższe piętro mostu spoczywa na prostokątnej bazie z rzeźbionymi gzymsami. Niżej fundamenty stanowią punkt oparcia dla żeliwnego szkieletu w postaci krzyżujących się belek oraz łuków. U podstawy sporników, skierowanych w stronę zabudowań nad ciekiem wodnym, znajdują się duże marmurowe tablice z napisem „PONTE LUIZ I”, a także dodatkowo umieszczony kamień przedstawiający królewski herb o tarczy otoczonej florystycznymi girlandami.
Podłoże dolnego pokładu stanowią kolumny z metalu ustawione w trzech sekcjach, które łączą się ze sklepieniem górnej arterii. Most ma asfaltową nawierzchnię dla ruchu kołowego, oddzieloną żeliwnymi osłonami, które ograniczają rozpościerające się na boki chodniki przeznaczone pieszym.
Pod stopami zwiedzających wyrasta dumnie centralny łuk, zmniejszając znacznie swoją grubość w kierunku środka. Pokład górny jest również podobnie utwardzony i otoczony szlakami dla niezmotoryzowanych. Z tego właśnie poziomu pochodzą latarnie, czy inne, dodatkowe światła do oświetlania fantazyjnych iluminacji na szczególne okazje, tworząc pod arkadami ozdobne, geometryczne formy. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na ozdobny lambrekin – wycinek plastycznej blachy na szczycie przęsła misternie dekorowany fitomorficzną ornamentyką.
Dojazd i zwiedzanie mostu
Jak wspomniałem wyżej, zwiedzanie mostu Ludwika I jest całkowicie bezpłatne. Jak jednak do niego dotrzeć? Jest na to kilka sposobów!
- Metrem – to najbardziej oczywista opcja. Najbliższym przystankiem od strony Porto jest São Bento, od stacji metra mamy do przejścia około 500 metrów. Z Vila Nova de Gaia jest jeszcze bliżej – od przystanku metra Jardim do Morro, do przejścia pozostanie zaledwie 200 metrów.
- Autobusem lub tramwajem – oba środki lokomocji zatrzymują się na przystanku „Batalha” i „Palacio”, które znajdują się zaledwie kawałek od mostu.
