Muzeum Serralves jest najważniejszym muzeum sztuki współczesnej w Portugalii, zlokalizowanym na terenie wyjątkowej posiadłości Serralves, która obejmuje także park i willę.
Spis treści
Architektura budynku
Muzeum znajduje się w parku Serralves i tworzy bezpośrednie powiązanie z willą i otaczającymi ją ogrodami. W miejscu monumentalnej fasady architekturę definiuje harmonijne połączenie różnych elementów architektonicznych z łagodnie opadającym terenem, na którym się znajduje. Budynek wznoszony był wzdłużnie z północy na południe, z centralnym korpusem podzielonym na dwa skrzydła, oddzielonym patio, aby stworzyć strukturę w kształcie litery “U”. Konstrukcja posiada 14 galerii wystawowych rozmieszczonych na trzech piętrach.
Dostęp do tych przestrzeni od wejścia do muzeum ułatwia kwadratowe atrium znajdujące się obok recepcji, uzupełnione szatnią i miejscem informacyjnym. Charakterystyczny jest szereg długich, dekoracyjnych perspektyw rzuconych przez wnętrza i na peryferia w postaci wizualnych “dróg ewakuacyjnych” do ogrodów. We wnętrzu wyjątkowo nastrojowo łączy się naturalne i sztuczne oświetlenie. Konstrukcja budynku wykonana jest głównie z betonu i stali, z zewnętrznym pokryciem z granitu i pomalowanego tynku. Do pokrycia dachu wykorzystywano materiały pochodzące z lokalnych źródeł. Wewnątrz budynku podłoga jest kunsztownie stworzona z dębu oraz marmuru.
Zwiedzanie muzeum Serralves i atrakcje
Muzeum w dniu otwarcia postanowiło wystosować propozycję dla twórców co do rezerwacji terminów prezentacji ich kolekcji, z których większość została wykupiona w ciągu kolejnych lat. Bodaj najstarszym eksponatem, znajdującym się w przestrzeni instytucji jest “Mario Pedrosa”. Dzieło stanowi instalację sufitowa złożoną z 77 szklanych globusów autorstwa Tobiasa Rehbergera.
Pozostałe eksponaty stanowią sprzęty bezpośrednio nabyte przez fundację, prace zdeponowane przez właścicieli państwowych i prywatnych, a także darowizny. Od samego początku sfera zainteresowań włodarzy koncentrowała się na okresie po 1968 roku. Muzeum przez ten czas wypracowało także własną strategię działania. W ten sposób, co roku wystosowuje pięć pomieszczeń dla zaproszonych artystów.
W ostatnich latach muzeum organizowało wystawy Alvaro Lapy, Jorge Pinheiro, Franza Westa, Roni Horn, Claesa Oldenburga, Coosje van Bruggen, Richarda Hamiltona, Christophera Wool, Luca Tuymansa i Monir Shahroudy Farmanfarmaian. Fundação de Serralves dzieli także koszty organizacyjne między innymi z Whitney Museum of American Art, Whitechapel Gallery oraz Museum Ludwig.
Sednem genezy dążeń instytucji stało się uświadomienie zwiedzających co do wydarzeń społeczno-kulturalnych drugiej połowy lat 60. XX wieku, które oprócz swoistej konsekracji pop-artu były świadkiem uruchomienia podstaw dematerializacji dzieł sztuki, mieszania się formalnych gatunków, wykorzystania filmu, fotografii i tekstu do wspierania projektów koncepcyjnych i zatarcia granic między sztuką a życiem. Towarzyszyła temu powszechna agitacja dla nowych idei politycznych.
Casa de Serralves
Casa de Serralves jest willą znajdującą się na terenie parku Serralves. Dom, którego właścicielem jest lokalna fundacja, został zbudowany przez drugiego hrabiego Vizel, Carlosa Alberto Cabrala i zaprojektowany przez architekta José Marquesa da Silvę. Uchodzi za unikalny przykład architektury Streamline Moderne w Portugalii.
Architektura i przestrzeń wystawiennicza
Architektura i dekoracja wnętrz willi może być z kolei najbardziej znanym przykładem stylu Art Deco w Portugalii, co jest stosunkowo późną inwencją twórczą, w porównaniu z większością budynków w tym nurcie na terenie Europie.
Obecna kolekcja wykwintnych mebli obejmuje tylko niewielką część oryginalnych przedmiotów w budynku, biorąc pod uwagę, że wiele z tych pamiątek zostało sprzedanych na aukcjach. Część eksponatów zakupiono od wiodących dekoratorów wnętrz tego okresu. Kilka innych zostało przywiezionych z rezydencji hrabiego w Biarritz. Dodano także antyki, które odziedziczył po rodzinie, tworząc w ten sposób ogólny, dość eklektyczny styl. W pobliżu znajduje się ponadto kaplica, która otrzymała nowe pokrycie zewnętrzne, zapewniające, że będzie wizualnie zintegrowana z całym budynkiem. Samo miejsce kultu pochodzi z XIX wieku.
Park Serralves
Położony w samym sercu Porto park rozciąga się poza Casa de Serralves na osiemnastu hektarach, zajętych przez niezwykłe ogrody, zagajniki, szklarnie różane i romantyczne jezioro. Zapewnia od dziesiątek lat idealne schronienie dla każdego, kto chce uciec od zgiełku miasta.
Miejsce pełne niespodzianek
Począwszy od zabudowań Casa de Serralves, siedziby fundacji o tej samej nazwie, znajduje się formalny ogród. Specjaliści oraz historycy krajobrazu uważają go za “jeden z najbardziej znaczących przykładów ogrodnictwa krajobrazowego dwudziestego wieku”. Rozciąga się ponad pięćset metrów w kierunku rzeki Douro. Na drugim końcu znajdują się schody prowadzące do mistycznego jeziora położonego na niższym poziomie. Został zaprojektowany w latach 1932-1940 przez Jacquesa Grébera, francuskiego architekta i ogrodnika, który zyskał renomę w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, projektując skwery w stylu francuskim dla wyjątkowo bogatych mieszkańców metropolii.
Warto zdać sobie sprawę, iż opisywany park ma wiele bardzo interesujących miejsc, w tym okresowo odnawianą szklarnię różaną, ogród Relógio de Sol z pięknym zegarem słonecznym, pełny aromatycznych ziół zagajnik Camellia, a także inne zadbane, pełne majestatu, szerokie alejki. Turyści mogą poznawać strukturę atrakcji dzięki specjalnie wytyczonym, dydaktycznym ścieżkom. Tak o to oddano do użytku następujące szlaki: Os jardins e os bosques; Os jardins, os bosques e a mata; Os jardins, os bosques a mata e os campos; Árvores notáveis; Esculturas no Parque, czy przystosowany dla potrzeb osób o ograniczonej mobilności Pessoas com Mobilidade Reduzida.
Historia fundacji i muzeum
W bezpośrednim okresie po rewolucji roku 1974 w Porto odbyło się kilka ruchów społecznych, które wymagały stworzenia przestrzeni wystawienniczej w mieście, aby prezentować dzieła stworzone w tym trudnym dla społeczeństwa czasie. Znaczenie kilku inicjatyw, w szczególności Centrum Sztuki Współczesnej odegrało kluczową rolę w konsolidacji zespołu artystycznego w aglomeracji nad Douro.
Osiągnięcia te zostały docenione przez sekretarz stanu ds. kultury, czyli Teresę Patrício Gouveia, gdy wybrała Porto jako miejsce przyszłego Narodowego Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Ramy dla wspomnianej instytucji opracowano wraz z utworzeniem Fundacji Serralves w 1989 roku. Dwa lata później wielokrotnie nagradzany architekt Álvaro Siza Vieira otrzymał zamówienie na zaprojektowanie nowego kompleksu edukacyjnego na terenie posiadłości magnackiej rodziny. Po kilkunastu miesiącach rozpoczęto prace budowlane, a także planowanie programu ekspozycji.
Vicente Todolí został mianowany przez zarząd organizacji pierwszym dyrektorem artystycznym, a João Fernandes zastępcą. Muzeum zainaugurowano uroczyście 6 czerwca 1999 roku wystawą pod tytułem “Circa 1968”. Ta przełomowa kolekcja, odzwierciedlająca radykalną dekadę sztuki, która odpowiadała okresowi zmian społecznych lub politycznych w Portugalii i na całym świecie, była manifestem międzynarodowych ambicji oraz historycznym punktem wyjścia do przyszłych działań nowego ośrodka kultury w Porto.
